Boże Narodzenie we Włoszech – 10 włoskich przysmaków i tradycji, które musisz poznać!

Boże Narodzenie we Włoszech, a przede wszystkim wigilijna kolacja różni się od polskiej tradycji. Na świątecznym stole nie ma kapusty, barszczu i karpia. Są za to inne ryby i owoce morza, do kolacji podawane jest wino, a pierogi – jeśli już są – to zupełnie inne niż w Polsce. Jednak Polaków i Włochów w święta łączy całkiem sporo. Obydwa narody Boże Narodzenie spędzają w rodzinnym gronie, a wieczorem udają się na pasterkę. Zapraszam Cię do przewodnika po 10 włoskich świątecznych zwyczajach i bożonarodzeniowych przysmakach. We Włoszech – podobnie jak w Polsce – poza aspektem duchowym, Święta mają też bogatą tradycję kulinarną!

Jak wygląda Boże Narodzenie we Włoszech? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ włoskie regiony, to takie „małe państewka” bardzo przywiązane do swojej tradycji. Każdy region ma swoje własne świąteczne tradycje, ale niektóre elementy są wspólne dla całego kraju. Zapraszamy Was do nowego artykułu o bożonarodzeniowych tradycjach, który przygotowaliśmy we współpracy z niedawno otwartym włoskim sklepem Maveat.

Maveat działa w Polsce od listopada o czym już pisaliśmy na blogu, a w swojej ofercie ma oryginalne włoskie przysmaki od znanych producentów. Włoskie wędliny, lokalne sery, przystawki, przetwory w słoiczkach, sosy, oliwę z oliwek (także smakową), kawę i wino. Czym Maveat różni się od innych włoskich sklepów w Polsce? Skalą działalności, ponieważ we Włoszech to średniej wielkości firma, a dzięki trwającym od 20 lat kontaktom z wieloma dostawcami ich ceny są stosunkowo niskie (takie jak we Włoszech), a wybór włoskich specjałów całkiem spory.

O Maveat przed świętami warto pamiętać z dwóch powodów. Po pierwsze to najlepsze w Polsce miejsce do dokonania przedświątecznych zakupów, jeśli chcesz w nich wprowadzić kulinarne, włoskie akcenty. Żadnego miłośnika Włoch nie trzeba przekonywać do Panettone, które w święta pojawia się na niemal każdym włoskim stole, czy do pysznych wędlin, serów, oliwek i przystawek, które także znakomicie sprawdzą się na bożonarodzeniowym stole. W Maveat znajdziesz też oryginalną włoską kawę – idealną na Święta lub na prezent.

Włoskie przysmaki mogą być świetnym świątecznym prezentem dla kogoś kto uwielbia Italię. W Maveat są skomponowane specjalne kosze prezentowe, a w nich między innymi panettone z czekoladą i karmelem Loison, kawa ziarnista Intenso, krem z migdałów Etnafrutti, czerwone wino wytrawne Primitivo di Manduria Cantine Minini, Prosecco Cantine Minini, pikantna oliwa z oliwek, sos do makaronu, ser Grana Padano, czy włoskie salami.

1. Kiedy Włosi ubierają choinkę?

W Polsce tradycyjnie choinkę ubierało się w wigilię Bożego Narodzenia. Jednak tradycja się zmienia i w tej kwestii bliżej nam już do Włochów, którzy choinkę ubierają 8 grudnia. Ten dzień to święto Immacolata, czyli Niepokalanego Poczęcia NMP. Włosi mają wtedy wolne w pracy, a poza choinką dekorują wówczas także swoje domy.

8 grudnia zazwyczaj włączane są świąteczne iluminacje we włoskich miastach (do tego przywiązywana jest ogromna waga). Nawet prowincjonalne miejscowości potrafią zaskoczyć rozmachem z jakim zostały ozdobione na Święta. Same instalacje montuje się wcześniej, tak żeby 8 grudnia (czasem 7 grudnia wieczorem) wszystko uroczyście uruchomić. Dobrym przykładem jest największa na Świecie choinka w Gubbio, której włączenie transmitowane jest na żywo, a jej zdjęcia są hitami internetu.

2. Jak wygląda typowa wigilijna kolacja we Włoszech?

Wigilijna kolacja nie jest we Włoszech tak uroczysta jak w Polsce. Często to normalny dzień pracy, kiedy nawet sklepy otwarte są tak długo jak w każdym innym dniu. Ważniejszy jest pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia. Tradycja bywa różna w zależności od regionu. Mimo, że wielokrotnie uczestniczyłem w wigilijnej kolacji w Umbrii, przygotowując ten artykuł skontaktowałem się ze znajomymi z różnych części Włoch pytając czy i jak celebrują ten dzień.

Na południu Włoch wigilijna kolacja wciąż jest bardzo ważna i ma postny charakter. Mimo to stoły są suto zastawione, a królują na nich dania z ryb (głównie z dorsza i jesiotra), owoce morza oraz makarony z rybami, grzybami lub warzywami.

W środkowych Włoszech – Umbria czy Toskania – poza obowiązkowymi daniami z rybą i makaronem w różnych odsłonach na wigilijnych stołach pojawia się też czasem mięso. Podobnie zresztą na Sardynii, gdzie jeszcze częściej mięso jest elementem wigilijnej kolacji. W Toskanii oraz w sąsiednich regionach popularna jest także ribollita, czyli klasyczna toskańska zupa fasolowa.

W Emilia-Romanii wigilijna kolacja może rozpoczynać się od ravioli. Klasyczne ze szpinakiem i ricottą bywają wypierane przez ravioli z dynią albo z nadzieniem z krewetek. Przygotowuje się też zupę z ciecierzycy.

Są także regiony, gdzie do wigilijnej kolacji większość rodzin nie przywiązuje znaczenia. Przykładowo w Trentino i w Lombardii Święta tak naprawdę rozpoczynają się 25 grudnia. W Trentino w wigilię ludzie są zapracowani (turystyka jest wtedy w szczycie sezonu) i ten dzień w zasadzie nie różni się od pozostałych. Uroczysty obiad w gronie rodzinnym celebruje się 25 grudnia.

3. Wino do kolacji wigilijnej – tego dylematu Włosi nie mają

W Polsce w tradycyjnych rodzinach często uważa się, że wigilia to dzień postny, co oznacza, że jest wolny również od alkoholu. W polskiej tradycji przy stole dominował mocny alkohol, a nasi przodkowie za kołnierz nie wylewali. Stąd wziął się zwyczaj, aby 24 grudnia z alkoholu zrezygnować, ponieważ inaczej uczestnicy kolacji mogliby nie dotrwać do pasterki 🙂 Kościół w żadnych przepisach nie zabrania picia alkoholu w Wigilię, a w innych – także katolickich społeczeństwach – wino od zawsze towarzyszy wigilijnym potrawom. Lampka wina do kolacji, a nadmiar alkoholu to zupełnie dwie różne sprawy.

Jednak tradycja ewoluuje i wino do wigilijnej kolacji także w Polsce staje się jej nieodłącznym elementem. Tego dylematu nigdy nie mieli sami Włosi. Wino do wigilijnej kolacji jest oczywistością – szczególnie, że wino towarzyszy każdej uroczystej włoskiej kolacji. Tym bardziej nie powinno zabraknąć w Boże Narodzenie.

Do kolacji wigilijnej – w której dominują ryby, grzyby, a czasem też owoce morza – zazwyczaj dobrze pasuje schłodzone białe wino. We Włoszech nalewane jest do kieliszków już przed podaniem pierwszego dania, jako swego rodzaju aperitif (absolutnie nie na sam koniec).

4. Panettone – obowiązkowy deser na Boże Narodzenie we Włoszech

Panettone to włoska babka, która uznawana jest za najsłynniejszy deser na Boże Narodzenie. Bez względu na to, czy to północ Włoch, czy południe – bez Panettone nikt sobie nie wyobraża Świąt. W niektórych domach trwają dyskusje, czy może lepsze jest Pandoro, ale Panettone wciąż pozostaje numerem 1.

Panettone może być klasyczne albo czekoladowe. Jest też panettone z kremem albo z owocami, lukrecją i szafranem.

Przepis na tradycyjne Panettone jest dość skomplikowany i czasochłonny dlatego każdego roku na kilka tygodni przed Świętami we włoskich sklepach pojawiają się charakterystyczne, kolorowe pudełka często ładnie ozdobione i zawinięte wstążką. Jeśli zobaczysz takie pudełko (a nierzadko ogromne pudło) możesz mieć pewność, że w środku jest panettone.

5. Pasterka – włosi nie są praktykujący, ale robią wyjątki

Mimo, że ponad 70% Włochów deklaruje się jako przynależących do Kościoła rzymskokatolickiego, to w typową niedzielę włoskie kościoły święcą pustkami. Kiedy moja mama mieszkała w niewielkim miasteczku w Umbrii, tamtejszy kościół był zamykany na całe wakacje, ponieważ jedyny ksiądz wyjeżdżał.

Zdarzają się jednak sytuacje, gdy Włosi chętniej uczestniczą w praktykach religijnych. Jedną z nich jest właśnie pasterka, kiedy to kościoły zapełniają się bardziej niż zazwyczaj. Podobnie jest w trakcie świąt patrona miasta (każde włoskiego miasto ma swojego patrona), kiedy ulicami tłumnie przemierza procesja.

6. Prezenty pod choinkę, ale kto je przynosi i jakie?

Prezenty we Włoszech przynosi Babbo Natale (św. Mikołaj). Robi to w nocy z 24 na 25 grudnia, więc rodzinne rozpakowywanie prezentów odbywa się zazwyczaj rano w Boże Narodzenie.

W niektórych regionach Włoch przy dostarczaniu prezentów pomaga Santa Lucia, czyli św. Łucja. Jest ona najbardziej aktywna głównie na północy kraju.

6 stycznia włoskie dzieci ponownie otrzymują prezenty. Tym razem za sprawą wiedźmy, która nazywa się Befana. Befana wiedźmą jest tylko z nazwy i wyglądu, a tak naprawdę jest bardzo życzliwa i ma dobre serce. Ubrana jest w postrzępione i brudne rzeczy, a głowę ma przewiązaną szalem. Niegrzecznym dzieciom Befana przynosi… węgiel schowany do skarpety.

7. Boże Narodzenie we Włoszech – jak wygląda pierwszy dzień Świąt?

25 grudnia to najważniejszy dzień świąt. W tradycyjnych domach gospodynie pierwszą połowę dnia spędzają w kuchni przygotowując niezwykle uroczysty obiad. Na stole są więc kolejno przystawki (antipasto), pierwsze dania (primi), drugie dania (secondi) i desery (dolci).

Co konkretnie jest wtedy na stołach? Nie zaskoczę Cię, kiedy znów napiszę, że to zależy od regionu. Wśród przystawek mogą być lokalne sery, wędliny, oliwki, koreczki, focaccia i bruschetta.

Pierwsze dania to zazwyczaj tagliatelle al ragu albo lasagna. Popularne są też tradycyjne włoskie pierożki czyli ravioli i tortellini.

Na drugie danie podawane jest mięso. Może to być pieczeń w towarzystwie pieczonych ziemniaków i sałaty.

Włosi w trakcie wigilijnej kolacji nie łamią się opłatkiem i nie składają sobie życzeń. Na krótkie życzenia jest czas w Boże Narodzenie, kiedy mówi się po prostu Buon Natale całując obowiązkowo w oba policzki 😉

8. Drugi dzień Świąt, czyli Santo Stefano

Drugi dzień Świąt czyli Santo Stefano to zazwyczaj kontynuacja spotkań przy stole z rodziną, a czasem także z najbliższymi przyjaciółmi. Włosi całymi rodzinami wybierają się wtedy na spacery, odwiedzają bliskich albo podziwiają szopki w pobliskich kościołach.

9. Bożonarodzeniowe szopki – włoska tradycja, która przeniosła się do Polski

Włosi kochają bożonarodzeniowe szopki. Nic dziwnego. Pierwsza szopka na Świecie powstała właśnie we Włoszech za sprawą św. Franciszka z Asyżu. W 1223 r. w Greccio zwołał swoich braci i lud z pobliskich miejscowości do jaskini w lesie, w której był już przygotowany żłóbek, słoma i siano. Przyprowadzono owce, a przy żłobie uwiązano woła i osła.

Najsłynniejsza szopka co roku staje na Placu św. Piotra w Watykanie. Popularne są świąteczne „wycieczki” od kościoła do kościoła w celu podziwiania świątecznych szopek. Szopki są także w urzędach, w szpitalach oraz oczywiście w domach.

10. Mercatino di Natale, czyli świąteczne jarmarki – najpiękniejsze na Świecie

Świąteczne jarmarki organizowane są w wielu włoskich miastach, ale najwspanialsze i prawdopodobnie najlepsze na Świecie są w alpejskich miejscowościach na północy Włoch. Największy tego typu bożonarodzeniowy jarmark organizowany jest co roku w Bolzano, w stolicy Południowego Tyrolu, ale Mercatino di Natale odbywają się też w kilkunastu innych miasteczkach regionu.

Bardzo malowniczy jest jarmark nad górskim jeziorem Carezza na wysokości 1 519 m n.p.m. Okoliczni mieszkańcy, a także turyści przyjeżdżają tam, aby napić się grzanego wina lub zjeść słynny gulasz 🙂

Włoski sklep Maveat – oryginalne włoskie sery, wędliny, przetwory, przystawki, kawa i wino

Artykuł o tym jak wygląda Boże Narodzenie we Włoszech powstał we współpracy z włoskim sklepem internetowym Maveat, który od dwóch miesięcy działa także w Polsce. Marka od 20 lat obecna jest na rynku włoskim, a teraz włoskie produkty od Maveat dostępne są również w Polsce.

W Maveat znajdziecie tradycyjne włoskie wędliny, lokalne sery, przystawki, makarony, sosy, przetwory, oliwę z oliwek (również znakomitą oliwę smakową) ale także słodycze, kawę i wino. Wszystkie produkty są oryginalne i pochodzą od najlepszych włoskich producentów, w tym od firm rzemieśliniczych i regionalnych. Więcej o Maveat pisaliśmy na blogu w listopadzie.