Tivoli i Villa d’Este czyli pomysł na jednodniową wycieczkę z Rzymu

Urokliwe Tivoli to wymarzone miejsce, aby na jeden dzień wyjechać z gwarnego centrum Rzymu i po intensywnym zwiedzaniu włoskiej stolicy na moment zwolnić tempo. W położonym na wzgórzu Tivoli życie toczy się spokojnie, a nawet sennie, ale mimo to wciąż czuć na plecach oddech Wiecznego Miasta. Przecież tu wszędzie wokół Rzymu rytm dnia wyznacza stolica. Mieszkańcy Tivoli w dużej części pracują w Rzymie, a turyści zwiedzający Rzym – jeśli tylko mają nieco więcej czasu na pobyt we Włoszech – chętnie przyjeżdżają do Tivoli.

W Tivoli na turystów czeka renesansowa Villa d’Este z jednym z najpiękniejszych ogrodów we Włoszech. Zacienione alejki, setki fontann, mnóstwo zieleni i zewsząd szum wody. To atrakcja szczególnie latem, gdy w Rzymie jest trudny do zniesienia upał. Wówczas aby odetchnąć można jechać albo nad morze do Lido di Ostia albo – w przeciwnym kierunku – do Tivoli.

Jeśli poszukujesz rzetelnych wiadomości z Włoch oraz wakacyjnych inspiracji, porad i darmowych przewodników to zapraszam Cię do obserwowania naszego konta na Instagramie.

To jednak nie wszystko. Mając więcej czasu warto zobaczyć także inne miejsca. Jest ich tak wiele, że w jeden dzień nie sposób skupić się na wszystkim: Villa Adriana, Villa Gregoriana, Świątynia Westy i Świątynia Sybilli. Ponadto na obrzeżach historycznego centrum miasta znajduje się jeszcze Sanktuarium Herkulesa Wiktora.

Dodatkowo jeśli planujesz podróż do Rzymu, zobacz nasz artykuł Rzym w 5 dni – to gotowy plan zwiedzania i jednocześnie najpopularniejszy artykuł na blogu. W innym artykule polecamy sprawdzone noclegi w Rzymie. Dużą popularnością cieszy się też nasz przewodnik kulinarny, w którym piszemy o tym co i gdzie zjeść w Rzymie. Natomiast wszystkie 16 artykułów związanych z Rzymem znajdziesz w kategorii Rzym i Watykan.

Villa d’Este w Tivoli

Do miasteczka bardzo łatwo dojechać. Pociągi do Tivoli z dworców Roma Termini lub Roma Tiburtina odjeżdżają średnio co godzinę. Ponadto sprzed stacji rzymskiego metra linii B Ponte Mamollo do Tivoli odjeżdżają autobusy Cotral. Dzięki autostradzie do Tivoli szybko można dojechać też samochodem, a przyjeżdżając stosunkowo wcześnie rano, nie ma problemu z miejscami na parkingu, który znajduje się 400 m od Villi d’Este.

Tivoli ma długą i piękną historię, czego dowodem są liczne zabytki etruskie i rzymskie. Z nich wszystkich największą atrakcją Tivoli jest renesansowa Villa d’Este. To nie tylko willa z ładnymi ogrodami, to przede wszystkim arcydzieło, które zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Niemal każdy turysta przyjeżdżający pierwszy raz do miasta, chce poczuć się jak kardynał Hipolit d’Este, który pięć wieków temu przechadzał się po ogrodach Villi d’Este nieustannie je rozbudowując. Ze słynnymi architektami ówczesnej epoki tworzył coś co do dziś jest wzorem i zachwyca.

W 1550 r. architekt Pirro Ligoria – na zlecenie kardynała Hipolita d’Este – podjął się zaprojektowania i nadzorowania budowy willi oraz ogrodów. Sam kardynał sprawował wówczas funkcję gubernatora Tivoli.

Bilety wstępu do Villi d’Este

Bilety wstępu do Villi d’Este w Tivoli można kupić w kasie na miejscu lub wcześniej przez internet na oficjalnej stronie Coop Culture. Przed zaplanowaniem wizyty sprawdź na tej stronie aktualne godziny otwarcia – różnią się one w zależności od pory roku i dnia tygodnia.

Ponadto w przypadku intensywnych opadów deszczu i wynikającego z nich wezbrania rzeki Aniene, dopływ wody do fontann Villi d’Este może zostać czasowo wstrzymany.

Ceny biletów wstępu do Villi d’Este i ogrodów:

• 15,00 euro + 2,00 euro za rezerwację internetową – bilet normalny;
• 12,00 euro + 2,00 euro za rezerwację internetową – bilet normalny w terminie od 13 listopada do 7 grudnia 2023;
• 6,00 euro + 2,00 euro za rezerwację internetową – bilet ulgowy dla obywateli Unii Europejskiej w wieku od 18 do 25 roku życia, za okazaniem dokumentu tożsamości potwierdzającego wiek.
• 2,00 euro + 2,00 euro za rezerwację internetową – bilet dla dzieci i młodzieży do 18 roku życia.

Ponadto osoby wybierające się z Rzymu do Tivoli pociągiem Trenitalia przy rezerwacji biletu online albo w kasie na miejscu mogą wybrać specjalną taryfę obniżającą cenę biletu o 2 euro. Aby z niej skorzystać należy pokazać bilet kolejowy do stacji Bagni di Tivoli lub Tivoli na ten sam dzień, w którym planujesz odwiedzić willę.

Jeśli nie chcesz samemu organizować wycieczki do Villi d’Este sprawdź ofertę Tiqets. Oferują oni około 7-godzinną wycieczkę autobusową z Rzymu:

• wyjazd autokarem z Via Cavour 224 w Rzymie (blisko stacji metra);
• 1,5 godz. zwiedzanie Villi Adriana z przewodnikiem;
• 2 godz. zwiedzanie Villi d’Este z przewodnikiem;
• powrót autokarem do Rzymu.

Szczegółowy opis oraz dostępność biletów można sprawdzić pod tym linkiem.

Zwiedzanie wnętrza Villi d’Este

Kasy biletowe i główne wejście do Villi d’Este znajdują się przy Piazza Trento. To zaledwie 400 m od dwupoziomowego parkingu przy Piazza Matteotti oraz 1 km od stacji kolejowej w Tivoli.

Willa została zbudowana w centrum miasta, na wzgórzu, natomiast jej ogrody rozpościerają się poniżej na kilku poziomach.

Po przejściu przez kasę wchodzi się od razu na wewnętrzny dziedziniec, a później przechodzi się do bogato zdobionych sal na głównym piętrze. To właśnie na górnym piętrze na co dzień mieszkał kardynał Hipolit d’Este. Przechadzając się przez kolejne apartamenty można podziwiać herby rodowe i freski ze scenami przedstawiającymi początki i historię miasta Tivoli. Niestety – poza zdobionymi ścianami i sufitami – poszczególne sale są niemal puste. Większość mebli wywieziono stąd w XVIII wieku, kiedy przez pewien czas willa była zaniedbana.

Po zwiedzaniu górnego poziomu schodami przechodzi się na dolne piętro, na którym w przeszłości kardynał przyjmował swoich gości oraz organizował różne uroczystości. Z dolnego piętra wychodzi się na taras, z którego roztacza się widok na ogród.

Najważniejsze pomieszczenia willi to: Apartament Stary oraz Apartament Górny, Sala Opowieści Salomona oraz Apartament Dolny z Salą Fontann i freskiem „Ercole Sassano”.

Zwiedzanie ogrodów Villi d’Este

Po stosunkowo szybkim zwiedzaniu wnętrza Villi d’Este czas na najciekawsze, czyli na ogród, który bywa nazywany „najpiękniejszym włoskim ogrodem w Europie”. Ogród zwiedza się kaskadowo – od najwyższego poziomu położonego tuż przy willi, schodząc stopniowo w dół.

Budowę ogrodu rozpoczęto w 1550 r., a najważniejszy etap prac trwał aż 20 lat. W tym czasie natrafiono na liczne problemy, ponieważ projekt budowy setek fontann, w tym grającej fontanny – na ówczesne czasy – był niezwykle pionierski. Cały kompleks zajmuje powierzchnię 4 hektarów.

Dzięki innowacyjnemu projektowi inżynieryjnemu Pirro Ligorio willa została podłączona do podziemnego źródła wody, które zasilało fontanny bez urządzeń mechanicznych, a jedynie wykorzystując grawitację i nachylenie terenu. Dlatego w rzeczywistości woda, która tryska z licznych fontann jest pobierana bezpośrednio z rzeki Aniene poprzez podziemny kanał o długości 600 m.

Idąc alejami otoczonymi żywopłotami i śródziemnomorską zielenią mija się punkty widokowe, zacienione alejki, stawy rybne i przede wszystkim spektakularne fontanny. Wśród nich Fontana dell’Ovato. Fontana dei Draghi, Fontana di Nettuno czy słynna Fontana dell’Organo. Bardzo malownicza i fotogeniczna jest Aleja Stu Fontann.

Ogród został zaprojektowany tak, aby różne jego części miały różną atmosferę. Dlatego są tu miejsca do relaksu w słońcu lub w cieniu, z widokiem lub bez. Są ukryte miejsca gdzie w spokoju można poczytać książkę i takie, z których można podziwiać panoramę regionu Lacjum.

Fontana dell’Ovato

Fontanna Owalna, czyli Fontana dell’Ovato, była jedną z pierwszych fontann, które zbudowano w ogrodach willi. Zasilana jest bezpośrednim strumieniem wody z rzeki Aniene przez kanał, który przepływa pod miastem. Jej centralnym punktem jest wodospad, z którego woda opada do dużego, kamiennego basenu. Usiądź na skraju fontanny i poczuj jak rześkie i orzeźwiające jest tutaj powietrze. Nawet w upalny dzień.

Aleja Stu Fontann

To najpiękniejsza ze wszystkich alejek w ogrodzie Villi d’Este. Łączy Fontannę dell’Ovato z Romettą. Wbrew nazwie, fontann nie jest tu 100, ale około 280. Woda wylewa się z masek i innych form na trzech poziomach. W oryginalnej formie fontanny te miały więcej dekoracji, ale z czasem uległy one zniszczeniu.

Ponadto po zakończeniu budowy Cento Fontane dźwięk wody oddziaływał znacznie mocniej na osoby zwiedzające ogrody, niż jest to dzisiaj. Wypolerowane marmury i nienaruszone rzeźby, z których wydobywała się woda, dawały bardziej wyraziste dźwięki.

Jednak podobnie jak w przypadku wielu innych fontann w willi, przepływ wody na przestrzeni wieków spowodował korozję rzeźb i wpłynął na cenne marmury. Dodatkowo z czasem woda zatarła napisy znajdujące się na całym pierwszym rzędzie.

Przygotowując się do wizyty w Villi d’Este gdzieś nawet przeczytałem opinię, że Cento Fontane dzisiaj, to w zasadzie ruina tego, co było kiedyś. Porastająca alejkę zieleń, skutecznie maskuje liczne ubytki w Alei Stu Fontann. Całość wymaga renowacji. Mimo to Aleja pozostaje symbolem Villi d’Este i jednym z najczęściej fotografowanych miejsc w jej ogrodach.

Fontana dei Draghi

Ze względu na swoje centralne położone Fontana dei Draghi, czyli Fontanna Smoków, jest sercem ogrodu Villi d’Este. Została zbudowana w 1572 r., jako hołd dla papieża Grzegorza XIII, który był wielokrotnym gościem willi.

Fontana di Nettuno

Fontana di Nettuno, czyli Fontanna Neptuna jest najczęściej fotografowaną fontanną Villi d’Este. Jest jednocześnie najbardziej reprezentatywnym punktem ogrodu. Wygląda spektakularnie ze względu na dużą ilość wody i potężne strumienie, które wyrzucają wodę wysoko w górę.

Jednak Fontanna Neptuna – wbrew pozorom – nie powstała za czasów kardynała Hipolita d’Este. Jest stosunkowo nowa, ponieważ zbudowano ją w 1927 r. Wcześniej w tym miejscu znajdował się skalisty wodospad Berniniego, który został zaniedbany i wymagał zastąpienia.

Fontana dell’Organo

To chyba najsłynniejsza ze wszystkich fontann w ogrodzie Villi d’Este. Nazywana Fontanną Organów albo po prostu Grającą Fontanną. Wewnątrz tej fontanny znajduje się skomplikowany mechanizm, który wykorzystuje wodę do obsługi instrumentów takich jak piszczałki i trąbki. Muzyka, którą tworzy, jest powiązana z wytwarzanymi strumieniami wody.

Porada praktyczna: Fontanna dell’Organo rozbrzmiewa co dwie godziny, począwszy od godz. 10:30. Jej „koncert” trwa około 4 minuty.

Była to pierwsza konstrukcja tego typu na świecie, ponieważ Fontana dell’Organo została zbudowana w latach 1568 – 1611. Wówczas nikt inny na świecie nie potrafił stworzyć tak wyjątkowej fontanny! Na przestrzeni wieków mechanizm fontanny uległ uszkodzeniu, ale – po kilkukrotnych próbach – w 2003 r. udało się odtworzyć mechanizm Grającej Fontanny i można jej dziś znów posłuchać.

Gdzie zjeść dobrą pizzę na kawałki w pobliżu Villi d’Este?

Po zwiedzaniu willi i ogrodu zjedliśmy bardzo dobrą pizzę na kawałki w Alice Pizza Tivoli. Lokal znajduje się 100-200 m od wejścia do Villi d’Este. W google jego średnia ocena to 4.5/5 na podstawie ponad 300 komentarzy.

Mają swój ogródek ze stolikami na świeżym powietrzu. Spróbujcie koniecznie pizzy carbonara i pizzy z krewetkami. Tanio, świeżo i pysznie.

Alice Pizza Tivoli
Piazza Giuseppe Garibaldi 2
00019 Tivoli

Co jeszcze warto zobaczyć w Tivoli?

Villa d’Este mimo że najsłynniejsza, nie jest jednak jedyną atrakcją Tivoli. Poniżej opisuję kilka innych miejsc, które warto zobaczyć będąc w mieście.

Villa Adriana

Słynna Villa Adriana pochodzi z epoki rzymskiej i została zbudowana na polecenie Cesarza Hadriana w II wieku p.n.e. To jeden z najciekawszych antycznych zabytków. Cesarz życzył sobie, aby willa przypominała budowle i miejsca, które widział w czasie swoich słynnych wypraw.

Imponująca Villa Adriana przez długi czas była oficjalną rezydencją Cesarza. Jednak później cały kompleks był pozostawiony sam sobie i opuszczony. Podczas licznych najazdów barbarzyńców został zrujnowany, a dawny blask częściowo przywróciły mu prace restauracyjne, które rozpoczęto w XIX wieku.

Dziś trasa zwiedzania Villi Adriana pozwala zobaczyć różne miejsca, które w całości składają się na małe miasteczko. Zwiedzanie Villi Adriana rozpoczyna się od basenu Pecila, a później przechodzi się do łaźni termalnych, w których niegdyś znajdowały się różne baseny z wodą – w każdym z nich woda miała inną temperaturę. Natomiast sercem willi jest nimfeum Canopo, w którym – w letnie wieczory – odbywają się bankiety. Kontynuując trasę można podziwiać ruiny pałacu, w którym mieszkała rodzina cesarska, a także Teatr Morski.

Villa Gregoriana

Zaledwie 700 m od Villi d’ Este znajduje się Villa Gregoriana. Leży ona jednocześnie 500 m od stacji kolejowej w Tivoli, więc część turystów idąc z dworca do centrum dłuższą drogą, przechodzi obok tej willi.

Villa Gregoriana jest pięknie położonym parkiem przyrody z kaskadami wodnymi rzeki Aniene. Została zbudowana około 1834 r. na polecenie papieża Grzegorza XVI. Można tu podziwiać naturalne i sztuczne wodospady, niewielkie jaskinie oraz taras z panoramicznym widokiem.

Ponadto na skalistym brzegu z widokiem na dolinę wodospadu stoi mała, okrągła Świątynia Westy z I wieku p.n.e. Obok niej znajduje się Świątynia Sybilli z II wieku p.n.e. Ma charakterystyczny prostokątny kształt, który zachował dwie z czterech oryginalnych kolumn jońskich.

Porada praktyczna: Villę Gregoriana można zwiedzać od marca do grudnia. Godziny otwarcia różnią się w zależności od sezonu. Bilet dla osoby dorosłej kosztuje 10 euro. Studenci do 26 roku życia płacą 6 euro. Dzieci i młodzież w wieku od 6 do 18 lat – 3 euro. Bilet można kupić online na stronie FAI, która zarządza posiadłością.

Tivoli – położenie i komunikacja

Tivoli znajduje się 30 km od Rzymu w regionie Lacjum (wł. Lazio). Miasto zostało wzniesione na lewym brzegu rzeki Aniene, w miejscu, gdzie wypływa ona ze wzgórz Sabine. Tivoli leży jednocześnie u podnóża gór Monti Lucretili.

Wbrew pozorom Tivoli nie jest takie małe jakby się mogło wydawać. Miasto liczy około 54 tys. mieszkańców. Z centrum Rzymu Tivoli połączone jest autostradą A24 oraz szybką koleją regionalną. Ponadto tuż obok miasta przebiega autostrada A1 – jedna z najważniejszych tras we Włoszech.

Parkingi w Tivoli

Samochód najlepiej zaparkować na dozorowanym parkingu w samym centrum Tivoli. Parking znajduje się 450 m od Villi d’Este. W mapach Google ten parking (ze zdjęcia powyżej) oznaczony jest jako Parcheggio Piazza Matteotti.

Kiedy przyjechaliśmy około 10:00 to na dolnym poziomie nie było już miejsc, ale na górze udało nam się jeszcze zaparkować.

Parking ma tylko jedną wadę. To kiepsko działająca kasa automatyczna. Nie mogliśmy zapłacić kartą. Okazało się, że płatności zbliżeniowe – mimo naklejki – nie działają i konieczne było wsunięcie karty do terminala, ale to też zadziałało dopiero za drugim razem. Postój kosztuje zaledwie 1 euro za godzinę

Pociąg z Rzymu do Tivoli

Do Tivoli można dojechać pociągiem z dworca Roma Termini lub z dworca Roma Tiburtina. Przez miasto przebiega linia kolejowa Roma – Avezzano – Pescara.

Bilet na pociąg regionalny kosztuje od 2,60 do 3,00 euro. Ponadto turyści z biletem kolejowym w kasie Villi d’Este otrzymują 2 euro zniżki na wejście.

Porada praktyczna: rozkład jazdy pociągów sprawdź na oficjalnej stronie https://www.trenitalia.com/ – bilet na pociąg możesz kupić przez internet, w aplikacji Trenitalia albo w kasach lub biletomatach na dworcu. Bilet kupiony w kasie lub biletomacie trzeba jeszcze skasować przed wejściem do pociągu.

Wybierając pociąg zwróć uwagę, że w rozkładzie są różne połączenia. Najszybsze połączenia bezpośrednie (regionale veloce) dojeżdżają do Tivoli w około 30 minut. Natomiast inne połączenia – z przesiadkami – zajmują nawet 1,5 godz. Najwięcej bezpośrednich połączeń jest z dworca Roma Tiburtina.

Autobus z Rzymu do Tivoli

Ponadto do Tivoli z Rzymu jeżdżą też autobusy Cotral Lazio. To spółka, która obsługuje połączenia autobusowe w całym regionie Lacjum.

Autobusy odjeżdżają z dworca Ponte Mamollo w Rzymie, który jest tuż obok stacji metra o tej samej nazwie (linia B). Bilet na autobus Cotral należy kupić wcześniej na stacji metra w Rzymie lub w kiosku, a nie u kierowcy. Z autobusu Cotral można wysiąść wcześniej przy Villi Adriana lub dojechać do Villi d’Este.

Natomiast połączenia autobusowej komunikacji miejskiej po mieście Tivoli obsługuje przedsiębiorstwo C.A.T. Autobusy tego przewoźnika zatrzymują się przy Villi d’Este, Villi Adriana i przy Villi Gregoriana.

Porada praktyczna: rozkład jazdy komunikacji miejskiej w Tivoli znajdziesz na stronie https://www.catbustivoli.com

Miło mi, że dotarłeś lub dotarłaś do końca tego przewodnika. Jeśli artykuł okazał się pomocny, zostaw proszę komentarz u dołu.

• Masz pytania? Napisz w komentarzach poniżej. Otrzymam powiadomienie i odpowiem Ci niezwłocznie.
• Będzie nam miło, jeśli dołączysz do 46 000 osób, które obserwują nasze konto na instagramie.
• Prowadzimy też największy w Polsce włoski profil bloga na Facebooku, który zgromadził 114 000 obserwatorów.
• Zapraszamy również na największą Facebookową Grupę miłośników Włoch, która liczy ponad 80 000 Członków. Tam porad udzielają także Czytelnicy!