Rzym i Watykan – co zobaczyć? Plan zwiedzania Rzymu w 5 dni – praktyczny przewodnik

Rzym to miasto jednoczące skrajności, stojące niegdyś na czele świata pogańskiego, a dziś będące centrum chrześcijaństwa. Przyciąga ludzi z całego świata. Piękno Wiecznego Miasta można podziwiać w historycznych budynkach, placach, fontannach, czy muzeach, a także w magicznych zakątkach, które odkrywamy w trakcie kolejnych wyjazdów do Rzymu. Rzym można „zaliczyć” w weekend lub przyjeżdżać tu wielokrotnie, wracać do ulubionych miejsc i zawsze odkrywać coś nowego, zaskakującego i czarującego.

Rzym mieliśmy okazję odwiedzić już około 20 razy. Na blogu w górnym menu „Miasta” → „Rzym i Watykan” znajdziesz kilkanaście szczegółowych relacji o poszczególnych miejscach w stolicy Włoch. Natomiast tutaj przygotowałem praktyczny przewodnik na 5 dni w Rzymie. To w zasadzie gotowy i darmowy plan zwiedzania Rzymu. Dowiesz się z niego:

• Co zobaczyć w Rzymie w ciągu 5 dni, aby nie biegać „zaliczając” kolejne punkty, tylko mądrze zaplanować dzień i cieszyć się z włoskiego dolce vita?
• Jak tanio i szybko dojechać z obydwu lotnisk do centrum miasta?
• Gdzie zaparkować, jeśli jedziesz samochodem?
• Gdzie szukać noclegów w Rzymie, którą okolicę wybrać, a których unikać?
• Gdzie – na oficjalnych stronach – kupić bilety do poszczególnych muzeów i atrakcji?
• Odwiedziny w których miejscach należy rezerwować odpowiednio wcześniej już z Polski?
• Jak poruszać się po Rzymie metrem i autobusami, a kiedy chodzić pieszo?
• Gdzie zjeść w Rzymie romantyczną kolację, a gdzie tani i pyszny rzymski street food? 15 osobiście sprawdzonych, nieprzypadkowych, najlepszych kulinarnych miejsc w Rzymie.
• Będą też porady praktyczne: jak zwiedzać Rzym z dzieckiem w wózku, do którego roku życia dzieci nie płacą za bilety, gdzie są przechowalnie bagażu i jak dojechać nad morze.

Zaparz sobie kawę i zasiądź do czytania – najlepiej na komputerze, ponieważ artykuł jest bardzo rozbudowany. Poniższe menu umożliwia szybkie „przeskoczenie” do interesującego Cię fragmentu.

Plan zwiedzania Rzymu – co zobaczyć w 5 dni, aby nie biegać po Rzymie?

Rzym to jedyne miasto na świecie, które budzi taki szacunek, zachwyt i podziw odwiedzających. To miasto o najpiękniejszej na świecie historii, z niezwykle bogatą architekturą: starożytne budowle, średniowieczne kościoły, renesansowe pałace, Muzea Watykańskie, które przyprawiają o zawrót głowy, potęga rzymskich świątyń, najważniejsze w Europie place, słynne teatry, galerie, restauracje… To wszystko dostępne jest dla turystów spacerujących historycznymi traktami i romantycznymi wąskimi alejkami olbrzymiego historycznego centrum. Rzym to także miasto setek fontann, dziesiątek wspaniałych parków i ogrodów, gdzie większość ulic i budynków skrywa w sobie bogatą historię, a często także spektakularne tajemnice.

Jeśli poszukujesz rzetelnych wiadomości z Włoch oraz wakacyjnych inspiracji, porad i darmowych przewodników to zapraszam Cię do obserwowania naszego konta na Instagramie.

Jak się w tym odnaleźć, bo przecież nie da się zobaczyć wszystkiego? Co wybrać z wielu atrakcji, które oferuje Rzym? Poniżej znajdziesz mój plan zwiedzania na 5 dni w Rzymie + dodatkowe propozycje, jeśli do Rzymu przyjeżdżasz na dłużej lub Twoje tempo zwiedzania jest „szybsze” 😉 W kolorowych ramkach znajdują się porady praktyczne, a na samym dole wskazówki na temat komunikacji miejskiej, dojazdu z lotniska, metra, czy przechowania bagażu.

Uzupełnieniem artykułu są kolorowe ramki, w których podpowiadam gdzie dobrze zjeść w danej okolicy.

Idealny nocleg w Rzymie – gdzie szukać?

Podczas ostatniego pobytu w Rzymie – kiedy podróżowaliśmy w czwórkę z dziećmi – zatrzymaliśmy się w tym apartamencie Interhome, zaledwie 100 m od Muzeów Watykańskich i blisko stacji metra Ottaviano. Apartament znajduje się przy tętniącej życiem Via Candia – na dole mieliśmy bar i piekarnię, wokół świetne restauracje i supermarkety. Apartament miał dwie sypialnie, trzy małe balkony, klimatyzację i wifi. Znajdował się w typowo rzymskiej, zabytkowej kamienicy z windą.

W poprzednich latach zawsze zatrzymywaliśmy się w hotelach w historycznym centrum Rzymu. Nocleg poza zabytkowym centrum nie ma tego klimatu i uroku, a poza tym wszędzie trzeba dojeżdżać komunikacją miejską. Rzym najprzyjemniej zwiedza się pieszo śpiąc w historycznym centrum.

Polecam Ci te trzy hotele w centrum Rzymu, w których zatrzymywaliśmy się poprzednio. Mają świetnie opinie, dobrą lokalizację i rozsądny stosunek ceny do jakości:

• Hotel Accademia*** – tuż obok Fonanny di Trevi. Byliśmy w samym centrum najpiękniejszej części Rzymu.
• Hotel Hiberia*** – znakomita lokalizacja, Koloseum, Forum Romanum, czy Fontanna di Trevi w zasięgu krótkiego spaceru. Przyjemna okolica!
• Otivm Hotel**** – nieco luksusowy, obok Kapitolu, bardzo blisko Panteonu, duży plus za taras! Idealny na romantyczny weekend w Rzymie. Trochę droższy.

Jeśli interesują Cię polecane noclegi w Rzymie to zajrzyj do oddzielnego artykułu. Tam więcej szczegółów na temat tych hoteli, a także apartamenty i B&B u polskich gospodarzy w Rzymie.

Jeśli chcesz zorganizować tani wyjazd do Rzymu, to najniższą cenę za pokój 2-osobowy z prywatną łazienką oferują hotele w sąsiedztwie dworca Termini. To niezbyt przyjemna dzielnica (dużo bezdomnych oraz kieszonkowcy więc trzeba się pilnować). Plusem jest znakomita komunikacja – bezpośrednio przy dworcu kolejowym i przy dwóch liniach metra. Bezpośrednio dojeżdżają tu autobusy z obydwu lotnisk. W tej okolicy dobre, czyste i tanie są mi.in:

• Hotel Pullman***
• Hotel Domus Mea*** 

Dzień 1 – na początek Rzym starożytny

W pierwszym dniu pobytu w Rzymie polecam Ci poznanie Rzymu starożytnego – zaczynając od Koloseum (jeśli mieszkasz daleko, to najszybciej dojedziesz tu metrem). Ta część Rzymu to jak spacer po wielkim muzeum, bo całe historyczne centrum Rzymu to jedno wielkie muzeum na świeżym powietrzu. Poniższą listę zabytków i punktów do odwiedzenia potraktuj jako inspirację. Zbocz z trasy, pomiń to co Cię nie zainteresuje. Spacer po historycznym Rzymie zawsze będzie udany, bez względu na to, gdzie trafisz.

Koloseum, czyli amfiteatr Flawiuszów

To najważniejsza zachowana budowla starożytnego Rzymu. Symbol, którego przedstawiać nie trzeba. Majestatycznego wyglądu nie przyćmił ani upływ czasu, ani zanieczyszczenie rzymskiego powietrza. Dawniej odbywały się tutaj walki gladiatorów podziwiane przez rzymski tłum. Budowę Koloseum rozpoczęto w 70 roku na polecenie Wespazjana i Tytusa – cesarzy z dynastii Flawiuszów. Ogrom budowli oraz lokalizacja na bagnistym terenie sprawiały wiele trudności. O lokalizacji przesądziła bliska odległości do Forum Romanum i Palatynu. Amfiteatr był wzorem prostoty i funkcjonalności. Służył jako przykład dla innych tego typu budowli. Koloseum mieściło 50 tysięcy widzów. W 240 roku Koloseum uległo zniszczeniu w wyniku pożaru, następnie przeżyło jeszcze kilka trzęsień ziemi. W późniejszych latach amfiteatr Flawiuszów sukcesywnie rozbierano, żeby wykorzystać jego kamień na budowę innych zabytków. Docelowo rozebrano 2/3 Koloseum. Koloseum jest tak położone, że to właśnie stąd najlepiej rozpocząć zwiedzanie starożytnego centrum.

Porada praktyczna: do Koloseum, Forum Romanum i na Palatyn obowiązuje jeden wspólny bilet, który należy kupić wcześniej przez internet (najlepiej jeszcze z Polski – są limity wejść). Wejście do Koloseum rezerwuje się na konkretny dzień i godzinę (można się spóźnić maksymalnie kwadrans). Bilet kup na oficjalnej stronie https://www.coopculture.it/it/prodotti/biglietto-colosseo-foro-palatino_24h/ a nie u pośredników! Następnie z tym samym biletem możesz wejść do Forum Romanum i Palatynu w ciągu 24 godzin. Normalny bilet kosztuje 18 euro. Obywatele Unii Europejskiej w wieku od 18 do 25 lat – bilet w cenie 4 euro. Dzieci i młodzież poniżej 18 roku życia, a także osoby niepełnosprawne z opiekunem wchodzą za darmo, ale muszą zarezerwować bezpłatny bilet.

Forum Romanum

Tuż obok Koloseum znajduje się Forum Romanum. Przez tysiąc lat było sercem starożytnego Rzymu oraz sercem imperium obejmującego prawie całą Europę. Dawne centrum polityczne, religijne i towarzyskie oraz miejsce, w którym odbywały się najważniejsze uroczystości publiczne. Dziś są to już tylko ruiny, ale stanowią najważniejszy obszar archeologiczny w Europie. Warto odwiedzić to miejsce, aby podziwiać ślady dawnej potęgi Rzymu.

Porada praktyczna: Palatyn i Forum Romanum są ze sobą połączone. Zwiedza się je na tym samym bilecie. Jeśli „przypadkowo” wyjdziesz z Forum Romanum, to na tym samym bilecie nie możesz już wrócić na Palatyn. Te dwa obszary trzeba zwiedzić jednocześnie.

Palatyn

Palatyn to jedno z siedmiu wzgórz Rzymu i miejsce najstarszej rzymskiej osady. To właśnie tutaj w grocie wilczyca miała karmić Romulusa i Remusa – legendarnych założycieli Rzymu. Znajdowały się tu m.in. świątynia Wiktorii, świątynia Jowisza Statora, Dom Liwii, pałac Septimusa Sewera i pałac Domicjana. W okresie republiki Palatyn był dzielnicą bogatych willi należących do Cycerona, Krassusa, czy Marka Antoniusza. Na Palatynie znajduje się taras widokowy, z którego podziwiać można panoramę Forum Romanum, Ołtarza Ojczyzny oraz historycznego centrum Wiecznego Miasta.

Rzymski obiad po zwiedzaniu Koloseum – polecane miejsce

Czy po zwiedzaniu Koloseum i Forum Romanum można zjeść dobrze i tanio? Okazuje się, że tak i to z widokiem na Koloseum. Trattoria Luzzi to nie jest restauracja wybitna, ale to niezła kuchnia rzymska w niskich cenach. W porze obiadu wszystkie stoliki są tu zajęte i zazwyczaj trzeba kilka minut poczekać. Wieczorami o wolny stolik też bywa trudno, ponieważ w kuchni zmienia się ekipa i przychodzą tu wówczas głównie mieszkańcy Rzymu.

Klasyczne pierwsze dania kosztują tu po około 7 euro, a gościnny właściciel chodzi z wielką miską pecorino romano i posypuje gościom dania. Za dobry obiad dla rodziny 2+2 z wodą i winem zapłaciliśmy tu 32 euro. Więcej przeczytasz w tekście co i gdzie zjeść w Rzymie.

Trattoria Luzzi
Via Celimontana 1, Rzym

Łuk Konstantyna Wielkiego

Pomiędzy Koloseum, a Forum Romanum znajduje się 21-metrowy Łuk Konstantyna Wielkiego zbudowany w latach 312–315 dla uhonorowania dziesięciolecia sprawowania władzy przez cesarza Konstantyna. Warto zwrócić uwagę na cztery posągi umieszczone nad kolumnami, które uosabiają podbite przez Trajana plemiona. Rzeźby pochodzą z czasów Trajana. Pomiędzy posągami znajdują się płyty z płaskorzeźbami z czasów Marka Aureliusza (prawdopodobnie z lat 170–180).

Kapitol – wspaniały widok na Rzym i Forum Romanum

To najważniejsze z siedmiu wzgórz miasta znajduje się na północny zachód od Forum Romanum. Z okolic Koloseum dojdziesz tu historyczną ulicą Via dei Fori Imperiali, a następnie skręć w lewo w Via di S. Pietro in Carcere, która jest jednocześnie świetnym punktem widokowym do pamiątkowych zdjęć (na zdjęciu poniżej po lewej stronie).

Na południowym szczycie wzgórza znajdowała się świątynia Jowisza, a na przeciwnym najstarsza rzymska forteca obronną Arx. Obecnie na wzgórzu znajduje się Piazza del Campidoglio przebudowany według projektu Michała Anioła. Pałace leżące po obu stronach są siedzibą Muzeów Kapitolińskich. Na placu stoi także kopia konnego pomnik cesarza Marka Aureliusza z II wieku.

Bazylika Santa Maria In Ara coeli

Zbudowana w XIII w. bazylika Matki Bożej Ołtarza Niebiańskiego na Kapitolu, do której prowadzą 124 stopniowe, marmurowe schody. Schody dobudowano w 1348 r. jako wotum dziękczynne dla Matki Bożej za powstrzymanie epidemii dżumy. Mroczne wnętrze kościoła robi wrażenie. Wśród największych dzieł sztuki kościoła są freski Pineturcchia (w pierwszej kaplicy po prawej stronie). Warto zwrócić uwagę na 22 kolumny, pochodzące z różnych antycznych budowli, które dzielą wnętrze na trzy nawy oraz na wspaniały barokowy ołtarz. Bazylika znana jest z Santo Bambino – figurki Dzieciątka Jezus z XV w. Była ona wyrzeźbiona z drzewa oliwnego, które według tradycji pochodziło z Ogrójca. Obecnie w kościele wystawiona jest kopia, oryginał został skradziony w 1994 r.

Piazza Venezia, Ołtarz Ojczyzny i statua Wiktora Emanuela II

Ołtarz Ojczyzny nazywany też Pomnikiem Wiktora Emanuela II widać niemal z każdego wyżej położonego punktu w Rzymie. Charakterystyczny pomnik znajduje się przy Placu Weneckim, na zboczu Kapitolu. Wbrew pozorom budowla nie jest taka stara jak mogłoby się wydawać. Budowę monumentu rozpoczęto w 1885 r. Był to sposób na upamiętnienie króla Wiktora Emanuela II, który odegrał ważną rolę w procesie zjednoczenia Włoch. Po 26 latach budowy, w 1911 r. dokonano odsłonięcia nieukończonego jeszcze pomnika, a 10 lat później w jego centralnej części utworzono Grób nieznanego żołnierza. We wnętrzach budowli mieści się Centralne Muzeum Zjednoczenia Włoch. Do grobu nieznanego żołnierza i na niższe tarasy widokowe można wejść za darmo.

Pomnik ma 81 m wysokości i 135 m szerokości. Wymiary pomnika, a także jego neoklasycystyczny styl wielokrotnie były przedmiotem krytyki części opinii publicznej. Niektórzy architekci uważają, że jego monstrualne rozmiary przytłaczają starożytne zabytki znajdujące się tuż obok. Jednak dla turystów w większości jest to obiekt imponujący rozmachem.

Porada praktyczna: już dolne tarasy widokowe na Ołtarzu Ojczyzny oferują darmowe i piękne widoki. Jednak windą można wyjechać na samą górę, na najwyższy taras. Bilety w cenie 10 euro, dzieci do 10 roku życia za darmo, dzieci do 18 roku życia płacą pół ceny. Nie jest wymagana wcześniejsza rezerwacja wejścia.

W tym miejscu przewidziałem koniec pierwszego dnia zwiedzania Rzymu. Jeśli masz jeszcze czas i siłę w nogach możesz przespacerować się z Piazza Venezia w stronę Fontanny di Trevi – to niedaleko 🙂

Dzień 2 – czyli romantyczny Rzym średniowieczny

Drugiego dnia w Rzymie proponuje Ci spacer po najbardziej urokliwych i romantycznych ulicach i placach historycznego centrum Rzymu. Nazwijmy tę część miasta umownie „Rzymem średniowiecznym”, ale co oczywiste mieszają się tu zabytki różnych epok.

Zamek Świętego Anioła

Poranek zacznij od wizyty w Zamku Świętego Anioła. Charakterystyczną, ogromną bryłę Zamku Świętego Anioła widać z daleka. Większość turystów ogląda zamek tylko z zewnątrz przy okazji podziwiając mosty nad Tybrem. Wokół zamku roi się od imigrantów handlujących podróbkami różnych towarów – nie daj się naciągnąć.

Budowla powstała jako mauzoleum cesarza Hadriana w 139 r. Budowla funkcję mauzoleum pełniła do 271 r., kiedy została włączona w system murów obronnych Rzymu. Na początku VII wieku papież Bonifacy IV na szczycie budynku wzniósł kaplicę Świętego Anioła w Niebie. W 1277 r. papież Mikołaj III połączył zamek z Watykanem za pomocą tajemnego korytarza, istniejącego do dziś. Sekretne przejście między zamkiem, a Watykanem miało 1200 m długości i nazywało się Passetto di Borgo. Obecnie, od roku 1933, znajduje się w nim muzeum (Museo Nazionale di Castel Sant’Angelo), ale to także świetny punkt widokowy na Rzym.

Porada praktyczna: Zamek Świętego Anioła otwarty jest od 9:00 do 19:30 (ostatnie wejście o 18:30). Bilet wstępu w cenie 12 euro, dzieci i młodzież do 18 lat za darmo. Nie jest wymagana wcześniejsza rezerwacja. U góry jest taras widokowy i bar – stoliki są tak rozstawione, że z części z nich popijając kawę lub drinka można podziwiać panoramę Rzymu w kierunku Watykanu.

Most św. Anioła

Tuż obok zamku znajduje się przepiękny Most św. Anioła – jeden z najbardziej znanych mostów w Rzymie. Pierwotna konstrukcja przeprawy w tym miejscu pochodzi z 134 r., ale od tego czasu most był wielokrotnie przebudowywany, chociaż częściowo zachował swój dawny charakter. W 1450 r. tłum idący do Watykanu tak bardzo napierał na balustradę, że ta załamała się. Część pielgrzymów wpadła do Tybru. Zginęło wówczas około 200 osób. Najbardziej charakterystycznym elementem mostu są XVII-wieczne rzeźby przedstawiające 10 aniołów projektu Berniniego. Mostem św. Anioła przejdź na drugą stronę Tybru i kieruj się w stronę romantycznej ulicy Via del Governo Vecchio, którą dojdziesz do Piazza Navona.

Piazza Navona – najwspanialszy plac w Rzymie

To najwspanialszy plac w Rzymie przyciągający turystów dzień i noc, otoczony klimatycznymi kawiarniami i restauracjami. Niespełna 2000 lat temu w tym miejscu znajdował się 30-tysięczny stadion. W centralnej części placu znajduje się Fontanna Czterech Rzek, zbudowana w latach 1647-1651. Fontannę zaprojektował Giovanni Lorenzo Bernini (ten sam, który odpowiadał za rzeźby na Moście św. Anioła). Warto wejść do znajdującego się pośrodku placu kościoła Sant’Agnese in Agone. Na placu znajdują się jeszcze dwie inne fontanny. W południowej części fontanna Maura (tę także zaprojektował Bernini), a w północnej fontanna Neptuna, którą zaprojektował Giacomo della Porta w XVI w. Fontanna ostateczny kształt uzyskała w XIX w., kiedy dodano do niej figurę Neptuna. Wokół Piazza Navona rozstawione są restauracyjne stoliki, ale niemal wszędzie ceny są horrendalne.

Kościół Sant’Agnese in Agone

Kościół znajduje się na zachodnim boku Piazza Navona, w zwartej zabudowie pomiędzy dwoma pałacami Palazzo Pamphili (po lewej), a Colleggio Innocenziano (po prawej). W latach 81-96 zbudowano w tym miejscu stadion, który mieścił nawet 30 tys. widzów. Według tradycji kościół wzniesiono w miejscu, w którą męczeńską śmiercią zginęła św. Agnieszka – patronka kościoła. Obecny budynek świątyni powstał na zlecenie papieża w XVII w. w miejscu starego kościoła Sant’Agnese. Barokowa fasada kościoła Sant’Agnese wykazuje pewne podobieństwa do fasady Bazyliki św. Piotra. Warto wejść do środka (zwiedzanie bezpłatne i bez kolejki), aby podziwiać wnętrze świątyni, w tym ołtarz główny, cztery ołtarze boczne oraz cztery kaplice.

Romantyczny obiad lub kolacja w sercu Rzymu

Przy urokliwej Via del Governo Vecchio, zaledwie kilkadziesiąt metrów od Piazza Navona, znajdują się nasze dwie ulubione restauracje w tej części Rzymu. Pierwsza z nich, którą szczególnie Ci polecam to Mastrociccia – znajdziesz tam klasyczne dania kuchni rzymskiej, a wieczorami także pinsę i owoce morza. Mastrociccia polecało nam kilka osób mieszkających w Rzymie, ale także w internecie mają świetnie opinie – w google 4,6/5, a w tripadvisor 39 miejsce na 10465 restauracji w Rzymie. Za przystawki, cztery dania, wodę i dwa kieliszki wina zapłaciliśmy tu ponad 70 euro. Warto, jest elegancko, bardzo smacznie i trzymają wysoki poziom!

To nie jedyna znakomita restauracja, która zachwyciła nas w tej okolicy. W oddzielnym artykule na blogu przeczytaj także o położonej po sąsiedzku Mimì e Cocò i najlepszym tiramisu w Rzymie. Więcej szczegółów znajdziesz w tekście co i gdzie zjeść w Rzymie.

Mastrociccia – Osteria Bistrot
Via del Governo Vecchio 76, Rzym

Campo de’ Fiori

Jest to tętniący życiem rynek, gdzie codziennie (oprócz niedziel) znajdują się stragany ze świeżymi owocami, warzywami, kwiatami, serami i wędlinami oraz owocami morza. Atmosfera na placu przypomina filmy Felliniego. Jest to jeden z nielicznych placów w Rzymie, przy którym nie ma kościoła. Okolica nie cieszy się najlepszą sławą. W 1606 r. w pobliżu Campo de’ Fiori najsłynniejszy rzymski malarz ówczesnego czasu – Caravaggio, zabił swojego znajomego po czym wyjechał do Neapolu, aby uciec przed rzymską jurysdykcją.

Panteon – najstarszy budynek Rzymu

Z Piazza Navona zaledwie 400 m będzie dzielić Cię od Panteonu. To najstarszy tak dobrze zachowany budynek w Rzymie. Budowę Panteonu zakończono w 128 r. Gmach przetrwał w doskonałym stanie ponieważ w 609 r. został zamieniony na kościół katolicki. Wiązało się to z tym, że grzechem byłoby zabranie stąd chociażby jednego kamienia. Fasada oraz wnętrze Panteonu praktycznie nie zmieniły się od II wieku. Pod ścianami znajdują się nagrobki Rafaela i dwóch królów włoskich. Kopuła Panteonu jest dowodem geniuszu starożytnych projektantów. Jest większa niż kopuła w Bazylice św. Piotra, a do XX wieku była największą tego typu konstrukcją betonową. Okrągły otwór w kopule spełniał rolę praktyczną – oświetlał wnętrze.

Bazylika Santa Maria sopra Minerva

Bazylika Santa Maria sopra Minerva znajduje się zaraz za Panteonem, po lewej stronie. Prosta gotycka fasada świątyni zbudowanej nad dawną świątynią Minerwy należy do wyjątków. Przed wejściem znajduje się posąg słonia zaprojektowany przez Berniniego. Słoń wyraża pobożność i mądrość – podstawowe zalety chrześcijaństwa. Wewnątrz znajdują się grobowce papieży: Klemensa VII, Leona X, Pawła IV, Urbana VII oraz św. Katarzyny ze Sieny, patronki Włoch. W pobliżu głównego ołtarza leży malarz Fra Angelico. Przy schodach prezbiterium usytuowana jest rzeźba Michała Anioła.

Znakomita kawa i dwie najlepsze lodziarnie w pobliżu Panteonu

W pobliżu Panteonu znajdują się dwie świetne lodziarnie. Pierwsza z nich to Giolitti przy Via degli Uffici del Vicario 40 (na zdjęciu obok). To podobno najstarsza lodziarnia w Rzymie założona w 1890 r. przez Giuseppe i Bernardinę Giolitti i wciąż jest własnością tej rodziny. Tutejsze lody i słodkie przysmaki trafiały na stoły włoskiej rodziny królewskiej. Nieco wcześniej po drodze miniesz Gelaterię Della Palma przy Via della Maddalena 19-23 przy której lody są chyba nawet jeszcze lepsze i jest aż 150 smaków do wyboru.

Na kawę udaj się w przeciwnym kierunku, do Sant’ Eustachio Il Caffè przy Piazza di S. Eustachio 82. To najlepsza kawa w okolicy Panteonu, którą właściciele sami importują z małych spółdzielni w Dominikanie, Gwatemali i Etiopii. Więcej szczegółów znajdziesz w tekście co i gdzie zjeść w Rzymie.

Fontanna di Trevi – najwspanialsza z fontann

Słynna z wielu filmów, najpiękniejsza z setek fontann Rzymu, gdzie zawsze jest tłum turystów i nawet ciężko zrobić pamiątkowe zdjęcie. Pierwszą fontannę w tym miejscu zbudowano w 1453 r. na polecenie papieża Mikołaj V. Doprowadzono do niej wodę z akweduktu wybudowanego przez Augusta w 19 r. Obecna fontanna zbudowana została w latach 1732-1762 na zlecenie papieża Klemensa XII. Fontanna zajmuje całą tylną ścianę Palazzo Poli. Na środku fontanny stoi posąg Neptuna. Fontannę można zobaczyć za darmo przez całą dobę.

Plac Hiszpański i Schody Hiszpańskie

Jeśli od Fontanny di Trevi pójdziesz za tłumem w prawo w Via della Stamperia to po 700 m dojdziesz do Piazza di Spagna, czyli Placu Hiszpańskiego, przy którym znajdują się słynne Schody Hiszpańskie.

U podnóża schodów znajduje się barokowa Fontana della Barcaccia. Jest zaprojektowana przez Pietro Berniniego na kształt na wpół zatopionej łodzi. Miało to przypomnieć o powodzi, która zalała Plac Hiszpański w 1598 r. Na wprost – od Schodów Hiszpańskich – zaczyna się Via dei Condotti. Jedna z kilku najważniejszych ulic handlowych w Rzymie, przy której znajdują się markowe butiki takich marek, jak Dior, Gucci, Prada, czy Bulgari. Warto się tędy przespacerować aż do Via del Corso.

Dzień 3 – zwiedzanie Watykanu

Trzeci dzień pobytu w Rzymie poświęć na spokojne zwiedzanie Watykanu. Pamiętaj, że bilet wstępu do Muzeów Watykańskich najlepiej kupić jeszcze z Polski. Unikniesz kolejki, poza tym w muzeach są limity wejść. Odwiedziny Bazyliki św. Piotra nie wymagają biletów, a na kopułę bazyliki bilet wstępu kupuje się na miejscu, tuż przed wejściem.

Muzea Watykańskie – zasady zwiedzania

Dlaczego zacząć od słynnych Muzeów? Po pierwsze dlatego, że niemal zawsze jest tam ogromna kolejka, a po drugie ostatnie wejście możliwe jest do godziny 16:00, a Muzea zamykane są o 18:00.

Porada praktyczna: Nie trać czasu na stanie w kolejce i bilety – na konkretną godzinę – kup wcześniej przez internet na oficjalnej stronie internetowej www.museivaticani.va – na tej stronie należy wybrać konkretną datę – dzień i godzinę, o której chcesz wejść do Muzeów. Bilet normalny: 17 euro + 4 euro opłaty rezerwacyjnej. Bilet ulgowy: 8 euro + 4 euro opłaty rezerwacyjnej. Bilet ulgowy przysługuje dzieciom i młodzieży od 6 do 18 roku życia oraz studentom do 25 roku życia (za okazaniem legitymacji). Muzea Watykańskie otwarte są od poniedziałku do soboty od 9:00 do 18:00 (ostatnie wejście o 16:00). Od 22.04.2022 do 29.10.2022 w piątki i soboty godziny otwarcia są wydłużone do 22:30 (ostatnie wejście o 20:30). W niedzielę i święta zamknięte. W każdą ostatnią niedzielę miesiąca wstęp wolny od 9:00 do 14:00 (ostatnie wejście o 12:30). Uwaga: w darmową niedzielę są ogromne kolejki.

To najwspanialsze muzea na świecie. Inne muzea mogą im dorównać liczbą eksponatów, ale nigdzie nie ma całych sal zdobionych przez Rafaela czy fresków takich jak na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej. Trasa zwiedzania Muzeów Watykańskich to ponad 7 km, a w trakcie zwiedzania będzie bolała Cię szyja od ciągłego zadzierania głowy w górę 🙂 Przeciętny turysta jest przytłoczony ogromną ilością obrazów, rzeźb, arrasów i fresków. Nie wiadomo na czym się skupić i w którym kierunku podążać. Dlatego po przejściu przez bramki (gdzie skanuje się bilet) i po wyjechaniu ruchomymi schodami na górę, będziesz mógł za darmo pobrać plan dwóch poziomów Muzeów Watykańskich.

Kulminacyjnym momentem zwiedzania Muzeów Watykańskich jest wizyta w Kaplicy Sykstyńskiej. Odbywa się tutaj konklawe, czyli wybór nowego papieża. Arcydzieło ze wspaniałym sklepieniem przedstawiającym dziewięć scen z 300 postaciami, autorstwa Michała Anioła. Michał Anioł tworzył go przez cztery lata w niezwykle trudnych warunkach (w zimnie i upale, malując na leżąco z rusztowania). Na tylnej ścianie kaplicy Michał Anioł stworzył kolejne arcydzieło: freski przedstawiające Sąd Ostateczny (ukończony w 1541 r.).

Porada praktyczna: W większości sal Muzeów Watykańskich można amatorsko robić zdjęcia w środku, ale bez lampy błyskowej. Kaplica Sykstyńska to jedyne miejsce w Muzeach Watykańskich, w którym obowiązuje całkowity zakaz robienia zdjęć pod rygorem zarekwirowania aparatu. Ponadto do Muzeów nie można wnosić dużych toreb czy bagaży (należy je pozostawić w szatni). Pamiętaj o stosownym ubiorze.

Nie sposób w tym konkretnym i praktycznym przewodniku opisać ile sal, eksponatów i zabytków znajduje się w Muzeach Watykańskich. Można tam spędzić cały dzień, chociaż większość Czytelników, z którymi mam kontakt spędza na zwiedzaniu Muzeów 3-4 godziny. Muzom Watykańskim poświęcę wkrótce całkowicie oddzielny artykuł na blogu.

Bazylika św. Piotra – zasady zwiedzania

Po wyjściu z Muzeów Watykańskich skieruj się na Plac św. Piotra. Bazylika św. Piotra to zdecydowanie najchętniej odwiedzane miejsce w Watykanie, do którego przybywają pielgrzymi i turyści z całego Świata.

Przed wejściem do Bazyliki św. Piotra zazwyczaj ustawia się długa kolejka, ale przesuwa się dość płynnie.

Porada praktyczna: Bazylika św. Piotra otwarta jest codziennie od 7:00 do 19:00. Nie ma biletów wstępu. Przed wejściem przechodzi się kontrolę bezpieczeństwa. Pamiętaj o stosownym ubiorze.

Bazylika św. Piotra imponuje rozmachem z jakim została zbudowana. Wzniesiono ją w latach 1506 – 1626. Jest drugim pod względem wielkości kościołem na świecie (23000 metrów kwadratowych) mogącym pomieścić 60 tysięcy wiernych. Tradycja głosi, że Bazylika stoi na miejscu pochowania św. Piotra, uznawanego za pierwszego papieża i jednego z Apostołów (jego grób leży pod głównym ołtarzem). W podziemiach bazyliki znajdują się także groby innych papieży.

Na początku XVI wieku, papież Juliusz II, podjął decyzję o zburzeniu grożącej zawaleniem bazyliki z czasów Konstantyna i zbudowaniu w tym miejscu nowej świątyni. Zadanie powierzył Donato Bramantemu. Po śmierci Bramantego budowę kontynuował Rafael, następnie Baldassare Peruzzi, później przez kilkadziesiąt lat Michał Anioł i wielu innych słynnych na skalę światową architektów. Ołtarz Bazyliki znajduje się siedem metrów nad grobem św. Piotra. Przy ołtarzu są schody do krypty. Do naw bocznych przylegają liczne kaplice.

W pierwszej nawie od wejścia po prawej stronie kościoła jest umieszczona Pieta watykańska. Od czasu uszkodzenia rzeźby przez szaleńca osłania ją kuloodporna szyba. Rzeźba została wykonana w 1498 r. przez 24-letniego Michała Anioła.

Kolejna nawa po prawej stronie to kaplica świętego Sebastiana z barokowym ołtarzem pod którym znajduje się nagrobek papieża św. Jana Pawła II, przeniesiony tu z Grot Watykańskich po beatyfikacji.

Żeby nie wydłużać i tak rozbudowanego przewodnika po Rzymie i Watykanie, lada dzień na blogu pojawi się osobny dział, w którym dokładniej opiszę wnętrza Bazyliki św. Piotra i to, na co zwrócić uwagę w trakcie zwiedzania.

Wejście na kopułę Bazyliki św. Piotra i widok na Rzym

Po zwiedzaniu Bazyliki polecam Ci od razu udać się na Kopułę Bazyliki św. Piotra. Nie ma lepszego punktu widokowego w Rzymie i Watykanie. Miejsce naprawdę robi wrażenie.

Porada praktyczna: wejście na kopułę znajduje się po prawej stronie, stojąc przodem przed Bazyliką. Wypatruj tabliczki z napisem CUPOLA. Bilety kupuje się w kasie, bezpośrednio przed wejściem. Niemożliwa jest wcześniejsza rezerwacja.

Są dwie możliwości wyjścia na kopułę:

• Bilet za 10 euro – wówczas windą wyjeżdża się na dach bazyliki, a stamtąd jest do pokonania jeszcze 320 schodów. Często wąskich i biegnących spiralnie (warto to wziąć pod uwagę jeśli ktoś ma słabą kondycję lub klaustrofobię).
• Bilet za 8 euro – wówczas trzeba pokonać cały dystans po schodach i łącznie jest to aż 551 schodów. Nie wiem jak jest w praktyce, ponieważ zawsze wybieramy windę.

Na balkonie kopuły Bazyliki św. Piotra czekać będzie na Ciebie niesamowity widok na Rzym oraz Watykan, który zapada w pamięć i wynagradza stanie w kolejce po bilet oraz późniejszą wspinaczkę po schodach. Bez ograniczeń można robić pamiątkowe zdjęcia.

Rodzinna restauracja w okolicy Watykanu, gdzie nie oszukują

Wzdłuż ulicy łączącej stację metra Ottaviano z Placem św. Piotra przeciętne lokale zachęcają turystów, którzy zjedzą tam raz i prawdopodobnie nigdy więcej nie wrócą. Wystarczy jednak przejść uliczkę dalej, aby trafić do rzymskiej perełki – rodzinnej restauracji Il Colibrì, gdzie ceny są niskie, a ugoszczą Cię tam jak najlepszego przyjaciela!

W Il Colibrì powitał nas właściciel, który z dumą zaczął opowiadać, kto gościł w jego restauracji. Byli tu m.in. Gianni Morandi, Lucio Dalla, czy Mariah Carey, co potwierdzają wiszące na ścianach zdjęcia. Il Colibrì to tradycyjna kuchnia rzymska i kuchnia włoska. Amatriciana, carbonara, cacio e pepe, czy pizza kosztują po około 9 euro (jest więc tanio jak na tę okolicę).

Więcej szczegółów znajdziesz w tekście co i gdzie zjeść w Rzymie.

Il Colibrì
Via Famagosta 69, Rzym

Dzień 4 – Rzym trochę bardziej kameralny

Czwarty dzień w Rzymie poświęć na zwiedzanie klimatycznego Zatybrza (wł. Trastevere). Metro tam nie dojeżdża, ale połączeń autobusowych jest mnóstwo. Na Zatybrzu polecę Ci dwa świetne miejsca na obiad, a następnie poznaj leżącą tuż obok Wyspę Tyberyjską, skąd bardzo blisko jest już do rzymskiego getta. Następnie moja proponowana trasa zwiedzania prowadzi do Bazyliki Santa Maria in Cosmedin, gdzie znajdują się słynne Usta Prawdy. Stamtąd warto wybrać się na Awentyn – wysunięte najbardziej na południe wzgórze w starożytnym Rzymie.

Zatybrze, czyli Rzym mniej turystyczny

Zatybrze (Trastevere) położone jest blisko Watykanu, na wysokości historycznego centrum, po drugiej stronie Tybru patrząc od Piazza Venezia czy Koloseum. W I w. p.n.e. nie była to nawet część Rzymu, a osiedlali się tutaj Żydzi. Rejon wydawał się być częściowo odizolowany od reszty miasta, przez co miał autonomię. Dziś dzielnica przeżywa najlepsze chwile w swojej historii. Mieszkają tu znani i wpływowi Rzymianie, a także zwykli ludzie, którzy chcą być nieco obok turystycznego zgiełku w drugiej części miasta. Zatybrze słynie ze świetnych restauracji i trattorii, gdzie króluje prawdziwa rzymska kuchnia za rozsądną cenę. Tutejsze lokale są świetną alternatywą dla często przeciętnych i drogich lokali w turystycznej części Wiecznego Miasta. W XIX w. w Europie panowała moda na wyburzanie dawnej zabudowy, aby zrobić miejsce pod nowe, szerokie aleje. Tak też stało się na Zatybrzu, gdzie poświęcono część zabudowań pod Viale di Trastevere.

Bazylika Św. Marii na Zatybrzu

W sercu rzymskiego Zatybrza znajduje się Piazza di Santa Maria in Trastevere, a przy nim jeden z najstarszych kościołów w Rzymie – Bazylika św. Marii. Pierwotnie powstał pomiędzy 340 a 352 r. jednak później był wielokrotnie przebudowywany. W VIII i IX wieku dobudowano boczne nawy, a dzwonnica pochodzi z XII wieku. Zwróć uwagę na fasadę bazyliki, na której znajduje się XIII-wieczna mozaika przedstawiająca siedzącą na tronie Matkę Bożą, dwóch donatorów i 10 postaci kobiecych. Równie piękne mozaiki znajdują się na apsydzie – przedstawiają Chrystusa z Maryją w otoczeniu świętych. Pod ołtarzem głównym znajdują się relikwie świętych przeniesione do bazyliki z katakumb w 790 r. Są to relikwie Kaliksta, Korneliusza, Juliusza i Kalepodiusza.

Najlepsze cacio e pepe i carbonara w Rzymie

Najlepsze na Świecie cacio e pepe zjesz w Rzymie, a najlepsze ze wszystkich rzymskich restauracji jest na Zatybrzu w Trattorii Da Enzo al 29. Restauracja wygląda niepozornie. Malutkie stoliki gęsto ustawione jeden obok drugiego pod odrapanym murem kamienicy. To co zwraca uwagę, to długa kolejka czekająca na wolny stolik w porze obiadu i jeszcze dłuższa w letnie wieczory. Da Enzo al 29 przyciąga mieszkańców i turystów bezpretensjonalną atmosferą i najlepszą rzymską kuchnią, w której kucharze są niesamowici.

Poza rzymskim cacio e pepe koniecznie zamów też prawdziwą rzymską carbonarę, którą tutaj robi się z guanciale, czyli wieprzowego policzka, a sos z jajka jest kremowy i oczywiście posypany startym pecorino romano. Wcześniej, na przystawkę carciofo alla giudia, czyli karczoch po żydowsku i fiore di zucca, czyli nadziewany kwiat cukinii. Warto swoje odstać w kolejce. Więcej o tym miejscu w tekście co i gdzie zjeść w Rzymie.

Trattoria Da Enzo al 29
Via dei Vascellari 29, Rzym

Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu

Po obiedzie w Trattorii Da Enzo al 29 tylko niewielki kawałek dzieli Cię od zobaczenia Bazyliki św. Cecylii. Weszliśmy tu nieco przypadkiem w chwili gdy zakonnice śpiewały chorał gregoriański. Kościół otoczony murami, trochę w bocznej uliczce, dlatego niewiele osób tu zagląda. Bazylika św. Cecylii stoi w miejscu męczeńskiej śmierci patronki. Panuje tu wyjątkowo spokojna, mistyczna atmosfera. Zrobiliśmy sobie tu krótką przerwę w zwiedzaniu miasta, w trakcie której dzieci biegały wokół fontanny przed kościołem.

Wyspa Tyberyjska w Rzymie

Z Bazyliki św. Cecylii skieruj się w stronę Wyspy Tyberyjskiej, aby dojść do getta. Wyspa Tyberyjska ma 270 m długości i zaledwie 67 m szerokości. Zatybrze łączy się z wyspą poprzez Most Cestiusza (Ponte Cestio), z drugiej zaś strony jest Most Fabrycjusza (Ponte Fabricio). Na Wyspie Tyberyjskiej znajdują się dwa kościoły i średniowieczny kompleks z wieżą rodziny Gaetanich, z której wywodził się papież Bonifacy. Mamy pecha do tego miejsca – za każdym razem, kiedy tu jesteśmy zaczepiają nas albo bezdomni albo podejrzane typy.

Bazylika Santa Maria in Cosmedin i Usta Prawdy

Nie jest do końca pewne kiedy zbudowano Bazylikę Santa Maria in Cosmedin. Być może już w VI wieku. W 847 r. świątynia ucierpiała w trakcie trzęsienia ziemi, ale papież zlecił jej odbudowę. W w 1123 r. papież Kalikst III zlecił kolejną renowację, w trakcie której dobudowano 34-metrową dzwonnicę. Kościół kilkukrotnie był jeszcze remontowany. Jednak turystów przyciągają tutaj przede wszystkim słynne Usta Prawdy – starożytny marmurowy medalion z rzeźbioną twarzą brodatego mężczyzny z otworem w miejscu ust. Średniowieczna legenda głosi, że temu kto włożył dłoń do ust i wcześniej kłamał, usta odgryzały rękę. W średniowieczu przy rzeźbie wykonywano wyroki sądowe polegające właśnie na odcinaniu dłoni. Dziś turyści podchodzą do medalionu, wkładają dłonie i robią sobie klasyczne pamiątkowe zdjęcie z Rzymu.

Porada praktyczna: Usta Prawdy znajdują się w przedsionku kościoła, po lewej stronie za kratą. Kilka osób pisało mi, że Usta Prawdy były zamknięte. W czasie pandemii bywały zamknięte, ale wiem, że część turystów nie zauważyła, że trzeba wejść do kościoła, a potem innymi drzwiami wrócić do przedsionka. Rozejrzyjcie się dobrze zanim uznacie, że jest zamknięte 😉

Awentyn i Rzym widziany przez dziurkę od klucza

Dziurka od klucza na Awentynie to nietypowa atrakcja, ale też darmowa. Samo wzgórze Awentyn warte jest wizyty. Są tam różane ogrody, pomarańczowe drzewa i taras widokowy, ale skupmy się na razie na tej słynnej dziurce od klucza. Jak tam trafić? Trzeba iść pod adres Piazza dei Cavalieri di Malta – to jest pod górę na południe od Circo Massimo i po drugiej stronie Tybru od Trastevere. Pomocna będzie nawigacja w telefonie 🙂 Słynna dziurka od klucza znajduje się w drzwiach prowadzących do ogrodu Zakonu Maltańskiego. Przez dziurkę można zobaczyć wyjątkowy widok na Bazylikę św. Piotra, a po bokach zieleń ogrodu. Jest tylko jeden problem. Z roku na rok coraz więcej turystów wie o tym miejscu, dlatego zazwyczaj trzeba stać w kolejce, aby to zobaczyć.

Ogród Pomarańczy i taras z widokiem na Rzym

Tuż obok dziurki od klucza (zaledwie 200 m dalej) znajduje się Ogród Pomarańczy (Giardino degli Aranci), gdzie także jest punkt widokowy. Tutaj już nie trzeba czekać w kolejce – do dyspozycji jest duży taras, z którego można podziwiać Rzym. W Ogrodzie Pomarańczy znajdują się zacienione ławki oraz kranik z pitną wodą. To dobre miejsce na krótki odpoczynek w upalne dni. Ogród Pomarańczy zaprojektował w 1932 r. jeden z najlepszych architektów epoki, specjalizujący się w ogrodach, Raffaele de Vico. Kilka lat temu w ogrodzie dokonano nowych nasadzeń.

Dzień 5 – Piazza del Popolo, Ogrody Borghese i widok na Rzym

Zakładam, że Twój piąty dzień pobytu w Rzymie będzie krótszy, ponieważ w tym dniu będziesz wracać do Polski (zazwyczaj moi Czytelnicy lecą do Rzymu na 4-5 dni). Jeśli Twój samolot odlatuje dopiero wieczorem, to bagaż spróbuj pozostawić w hotelowej recepcji lub w jednej z wielu przechowalni bagażu w Rzymie. Następnie moja propozycja to zwiedzenie Piazza del Popolo i okolicznych kościołów, a następnie podziwianie panoramy miasta i Ogrodów Borghese.

Piazza del Popolo

Piazza del Popolo to jeden z najważniejszych placów w Rzymie z trójzębem ulic – Via del Corso, Via Babuino i Via della Ripetta. Po przeciwnej stronie do placu prowadzi zabytkowa brama Porta del Popolo, przebudowana w XVII w. przez Berniniego. Przy bramie znajduje się Bazylika Santa Maria del Popolo, pośrodku placu stoi 24-metrowy, zabytkowy egipski obelisk, a w południowej części dwa identyczne kościoły. Po prawej Santa Maria dei Miracoli, a po lewej Santa Maria dei Montesanto. Zostały one zaprojektowane przez Rainaldiego, a wzniesione przez Berniniego. Jednak jeśli przyjrzysz się dokładnie, to zauważysz, że fasady obydwu kościołów są identyczne, ale różnią się nieco kopułami.

Bazylika Santa Maria del Popolo

Przy placu stoi renesansowa bazylika Santa Maria del Popolo, zbudowana w 1099 r., na miejscu pochówku Nerona. W bazylice na szczególną uwagę zasługuje kaplica Chigi (Cappella Chigi z 1513 r.), zaprojektowana przez Rafaela. Ponadto znaleźć można tu rzeźby Berniniego, a także dzieła Donato Bramante czy dwa płótna Caravaggia w kaplicy Cerasich.

Terrazza del Pincio z pięknym widokiem na Rzym

Stojąc na Piazza del Popolo z pewnością zauważysz, że część turystów idzie w stronę Via del Corso (ulica handlowa pomiędzy dwoma kościołami), a równie duża część idzie schodami pod górę – na taras widokowy Terrazza del Pincio, z którego rozpościera się panoramiczny widok na Rzym. Szczególnie pięknie jest tu o zachodzie słońca.

Ogrody Borghese w Rzymie

To publicznie dostępny park na terenie którego znajduje się Villa Borghese – pełna dzieł sztuki, ale jej zwiedzanie jest już płatne. Ogrody Borghese zostały zbudowane w 1605 r. w miejscu, gdzie kardynał Scypion Borghese miał swoje winnice. Ogrody Borghese znajdują się na wzgórzu blisko Piazza del Popolo. Park jest najpopularniejszym terenem rekreacyjnym w Rzymie. Poza słynną Villą Borghese są tu jeszcze dwie mniejsze wille, muzeum zoologii i coś w rodzaju zegara wodnego. Jest też mnóstwo małej architektury – ławki, posągi, pomniki i alejki. W tym polski akcent, czyli alejka Via Adam Mickiewicz.

Co zobaczyć jeśli masz więcej czasu na Rzym?

Ogrom zabytków i atrakcji, które oferuje Rzym przytłacza niejednego turystę. Nie wiadomo od czego zacząć i z czego zrezygnować, gdy na zwiedzanie Rzymu ma się tylko kilka dni. Czytając Wasze pytania na mojej włoskiej Grupie na Facebooku założyłem, że przeciętny turysta na zwiedzanie Rzymu ma 4-5 dni z czego pierwszy i ostatni dzień przez przylot i wylot są mocno ograniczone. Jeśli planujesz spędzić w Rzymie więcej niż 5 dni lub Twoje tempo zwiedzania jest bardzo szybkie, to poniżej jeszcze kilka propozycji na temat tego, co warto zobaczyć w Rzymie.

Bazylika św. Pawła za Murami

Bazylika św. Pawła za Murami to jedna z czterech bazylik papieskich w Rzymie. Piąta – Bazylika św. Piotra – znajduje się już w Watykanie. Bazylika św. Pawła za Murami (wł. Basilica Papale di San Paolo fuori le Mura) została zbudowana w miejscu pochówku świętego Pawła. Turyści zaglądają tu nieco rzadziej, ponieważ bazylika znajduje się poza ścisłym historycznym centrum.

Porada praktyczna: Bazylika św. Pawła za Murami przy Piazzale San Paolo 1 otwarta jest codziennie od 7:00 do 18:30. Wstęp wolny.

Na piechotę z centrum jest tu za daleko. Musisz podjechać metrem linii B do stacji „Basilica San Paolo”. Bazylika robi wrażenie z zewnątrz, ale najpiękniejsze jest jej wnętrze. Na ścianach wokół znajdują się medaliony z wizerunkami wszystkich dotychczasowych papieży. Według legendy jeśli zabraknie miejsca na kolejny wizerunek papieża, nastąpi koniec Świata.

Bazylika pierwotnie została wzniesiona w latach 386 – 440 w miejscu pochówku św. Pawła. 15 lipca 1823 r., podczas prowadzenia prac dekarskich został zaprószony ogień. Pożar zniszczył prawie całą bazylikę. Podjęto odbudowę, starając się zachować pierwotny kształt świątyni. Zakończenie prac i ponowne poświęcenie bazyliki nastąpiło w 1854 r.

Bazylika San Pietro In Vincoli

Bazylika św. Piotra w okowach znajduje się nieopodal Koloseum. Został założony w 442 roku w miejscu, gdzie 400 lat wcześniej św. Piotr został skazany na śmierć. W kościele przechowywane są łańcuchy, którymi skrępowano św. Piotra w Jerozolimie. Po jakimś czasie sprowadzono z Konstantynopola drugą parę łańcuchów, którymi przykuto św. Piotra w Rzymie. Po położeniu ich obok siebie – według legendy – łańcuchy w cudowny sposób połączyły się i można je oglądać w szkatule pod ołtarzem głównym kościoła. Natomiast w prawej nawie znajduje się pomnik Mojżesza autorstwa Michała Anioła.

Bazylika św. Klemensa

Jedna z najpiękniejszych bazylik w Rzymie, często pomijana przez turystów. Nazywana „perłą”, miejscem, w którym trzy kolejne poziomy odpowiadają trzem okresom w historii religii w Rzymie. Pierwszy jest reprezentowany przez średniowieczny kościół, drugi przez leżący pod nim kościół założony w 392 r., a na dole znajdują się ruiny świątyni sprzed czasów chrześcijańskich.

Bazylika św. Jana na Laternie

Kościół San Giovanni in Laterano pierwotnie został zbudowany w 314 roku przez Konstantyna – pierwszego chrześcijańskiego cesarza. Na przestrzeni wieków kościół był kilkukrotnie odbudowywany po trzęsieniach ziemi lub pożarach. W 774 roku w tym kościele został ochrzczony Karol Wielki. Do XIX wieku przed tutejszym ołtarzem odbywała się ceremonia intronizacji papieży. W 1929 roku w tym kościele podpisano Traktaty Laterańskie, regulujące stosunki między kościołem, a państwem reprezentowanym wówczas przez Mussoliniego.

Santa Maria Maggiore

Jest jedną z czterech wielkich bazylik w Rzymie. Została zbudowana w 420 roku rzekomo aby upamiętnić śnieg, który spadł w 358 r. i utworzył zarys przyszłego kościoła. Obecnie jest to najpiękniejsza stara bazylika w Rzymie, będąca celem wielu pielgrzymek. Wspaniały strop kościoła podtrzymuje czterdzieści masywnych kolumn, a dekoracje pokrywają praktycznie wszystkie powierzchnie kościoła. Przy południowej nawie znajduje się kaplica sykstyńska z 1585 r. W ołtarzu głównym znajdują się relikwie: pięć kawałków drewna będących częścią żłobka Chrystusa.

Czy Rzym jest bezpieczny?

Podobnie jak w innych, turystycznie popularnych, miastach Europy zachodniej także w Rzymie należy uważać na kieszonkowców. Rzym jest tak samo bezpieczny jak każda inna stolica zachodniej Europy.

Jednak szczególnie czujny musisz być na głównych dworach kolejowych i w metrze. Pod tym względem Rzym nie odbiega od Paryża, czy Barcelony. W metrze – szczególnie w tłoku – ani na moment nie zapominaj o tym, gdzie trzymasz portfel. Aparat, telefon, torebkę – staraj się trzymać zawsze z przodu. Nigdy na plecach. Kieszonkowcy tworzą tzw. sztuczny tłum. Uważają na tę metodę. Szczególnie nieprzyjemna jest okolica dworca Termini – kręci się tam wielu kieszonkowców, bezdomnych i zwykłych naciągaczy. Uważaj na siebie też w okolicach Watykanu i przy Koloseum.

Poza kieszonkowcami Rzym pełny jest tzw. fałszywych przewodników, którzy oferują swoje usługi przypadkowo spotkanym turystom lub całym grupom turystów. Najczęstsze są przypadki, gdy nielegalni przewodnicy oferują „tańszy wstęp” do muzeów, czy kościołów, które i tak są bezpłatne. Rekordziści naciągali nawet całe wycieczki na bilety do Bazyliki św. Piotra w cenie 50 euro lub na lepsze miejsce w kolejce do Muzeów Watykańskich. Okazywało się, że po wzięciu pieniędzy „przewodnik” znikał bez śladu.

Przy Koloseum plagą są naciągacze, którzy sprzedają nieautoryzowane bilety. Okazuje się, że po zakupie takiego fałszywego „biletu”, nie jest on uznawany przy wejściu do Koloseum, a sprzedawca znika bez śladu.

Rzym – położenie

Rzym położony jest w środkowej części Włoch nad Tybrem, 20 km od wybrzeża. Oblicze miasta zostało ukształtowane w wyniku jego naturalnej topografii. Rzym został założony na siedmiu wzgórzach na lewym brzegu wijącego się malowniczo Tybru. Awentyn, Kapitol, Celius, Eskwilin, Palatyn, Kwirynał i Wiminal oraz doliny między nimi były zamieszkane od co najmniej 1000 roku przed naszą erą. Teren ten nadal stanowi rdzeń miasta, ale przez wieki Rzym rozrósł się i wchłonął wzgórza Pincio na północy oraz Janikulum na przeciwległym brzegu rzeki. Centro storico jest skupione na stosunkowo niewielkim obszarze w obrębie murów aureliańskich z III wieku. Zwarte i możliwe do zwiedzenia pieszo, obejmuje swym zasięgiem także Zatybrze.

W czasie upalnego lata Rzym nie stwarza wrażenia położonego nad wodą. Pobliska Ostia leży u ujścia Tybru. Ostia Antica była głównym portem starożytnego Rzymu. Atmosfera miasta nad rzeką była zawsze nieodłącznym elementem życia w Rzymie i jeszcze sto lat temu jego mieszkańcy udawali się łódkami na ryby lub wiosłowali po Tybrze. Miasto odwróciło się od rzeki po wzniesieniu obmurowań przeciwpowodziowych na brzegach Tybru.

Rzym samochodem

Jak zaplanować podróż samochodem do Rzymu?

Z Polski do Rzymu – w zależności od miejsca, z którego wyjeżdżasz – średnio jest 1700 km. Nawet doświadczony kierowca nie jest w stanie pokonać tego dystansu „na raz”. Dlatego od razu zapraszam Cię do mojego oddzielnego działu, w którym opisuję hotele w Austrii i na północy Włoch, w których zazwyczaj śpimy podróżując do Włoch:

• Polecane hotele przy autostradzie w drodze do Włoch

W oddzielnych działach na blogu opisuję:

• ceny we Włoszech
• aktualne ceny paliwa we Włoszech
• ceny autostrad we Włoszech

Mało kto decyduje się na przyjazd samochodem tylko do Rzymu. Wygodniej i taniej jest samolotem. Jednak przyjazd samochodem do Rzymu ma sens wtedy, gdy przy okazji zwiedzasz więcej miejsc we Włoszech. W pobliżu Rzymu są nadmorskie plaże i jeziora (m.in. jezioro Bolsena) oraz turystyczne regiony (Lazio, Umbria, czy Toskania). Warto wtedy połączyć wakacje nad morzem z kilkoma dniami w Rzymie.

Porada praktyczna: w centrum Rzymu obowiązuje strefa ograniczonego ruchu (tzw. strefa ZTL). Poza tym ciężko znaleźć bezpieczny parking. Nie tylko chodzi o kradzieże, ale też uszkodzenia samochodu przez beztrosko parkujących Rzymian. W dziale noclegi w Rzymie znajdziesz moje propozycje hoteli i kempingów z bezpiecznym parkingiem.

Wjeżdżając do Rzymu należy przygotować się na beztroski styl jazdy samych rzymian. Znaki drogowe często traktowane są bardzo umownie, a najczęściej używanym przyciskiem w samochodzie jest klakson. Na ulicach Rzymu należy szczególnie uważać na wszechobecne skutery, a samochody zaparkowane często w miejscu do tego niedozwolonym to standard.

Sprawne poruszanie się po Rzymie wymaga dużych umiejętności, refleksu, szybkości w podejmowaniu decyzji. Każde zawahanie jest napiętnowane dziesiątkami klaksonów rodowitych rzymian.

Zobacz więcej: parking w Rzymie

Rzym ze strefą ograniczonego ruchu ZTL

Jeszcze kilka lat temu istniała możliwość dojechania samochodem praktycznie w ścisłe rejony Watykanu, czy Koloseum. Jednak od kilku lat w Rzymie obowiązują strefy ograniczonego ruchu (ZTL – Zona a traffico limitato). Do tych stref nie mogą wjechać pojazdy bez stosownego zezwolenia. Strefy ZTL są różne w dzień i w nocy. Bardzo łatwo pogubić się w szczegółowych mapach obrazujących, które ulice są dopuszczone do ruchu, a które nie.

Na granicach strefy ZTL zamontowane są kamery, które robią zdjęcia wjeżdżającym samochodom. Jeśli dany samochód nie ma pozwolenia na wjazd, to wystawiany jest mandat (przeciętnie wynosi on około 300 euro, ale może być wyższy). Rekordziści otrzymali kilkadziesiąt mandatów, ponieważ do Rzymu wjeżdżali codziennie.

Porada praktyczna: na oficjalnej rzymskiej stronie https://romamobilita.it/it/servizi/ztl możesz sprawdzić granice poszczególnych stref ZTL.

Rzym pociągiem – dwa główne dworce kolejowe

Turyści chcący dotrzeć do Rzymu pociągiem w zależności od docelowego miejsca podróży mogą wysiąść na dwóch głównych dworcach kolejowych: Roma Tiburtina lub – częściej – na dworcu Roma Termini (Stazione Termini). Jest to główny punkt przesiadkowy do autobusów i linii metra. Część kursów regionalnych odbywa się z dodatkowego peronu oddalonego kilkaset metrów od głównego budynku dworca. Do Rzymu można dojechać zarówno setkami różnych połączeń ze wszystkich części Włoch, jak i szybką koleją Frecciarossa z prędkością dochodzącą nawet do 300 km/h. Szybkie pociągi łączą m.in. Rzym z Florencją (czas podróży to zaledwie 1:27) i z Wenecją (4 godziny).

Rzym samolotem

Najwięcej turystów z Polski do Rzymu przylatuje liniami lotniczymi. W Rzymie znajdują się dwa międzynarodowe lotniska. Większe Fiumicino i mniejsze Ciampino.

Jak dojechać z lotniska Rzym Ciampino do centrum miasta?

Kilka sposobów na to, jak dojechać z lotniska Rzym Ciampino do centrum miasta:

• 1,50 euro – najtańszy sposób to autobus komunikacji miejskiej ATAC linii 520, który dowiezie Cię w około 20 minut do stacji metra linii A – Cinecittà. Następnie na tym samym bilecie możesz wsiąść do metra. Metro linii A dojeżdża m.in. na Termini, Plac Hiszpański (Spagna) czy w okolice Watykanu (Ottaviano).
• 1,50 euro – autobus komunikacji miejskiej ATAC linii 720, który dowiezie Cię do stacji metra Laurentina (linia B). To dobry wybór jeśli Twój nocleg jest w okolicach Koloseum lub gdzieś indziej blisko linii B.
• 1,20 euro + 1,50 euro – możesz też wybrać autobus Atral, który dowiezie Cię do stacji metra linii A – Anagnina. Atral kursuje nieco rzadziej niż autobusy miejskie.
• 6,00 euro – autobus Terravision (ze stanowiska 1), który dowiezie Cię bezpośrednio na dworzec Roma Termini w centrum Rzymu.

Porada praktyczna: zintegrowany bilet ATAC w cenie 1,50 euro na autobus i metro kupisz w punkcie informacji turystycznej na lotnisku (nie u kierowcy). Obok tego punktu jest kasa Terravision. Pamiętaj o skasowaniu biletu po wejściu do autobusu.

Więcej o tym jak dojechać z lotniska Rzym Ciampino znajdziesz w osobnym artykule. Piszę tam także o autobusach do innych miejsc poza Rzymem i o cenach taksówek:

• Jak dojechać z lotniska Rzym Ciampino do centrum miasta?

Jak dojechać z lotniska Rzym Fiumicino do centrum miasta?

Jest kilka możliwości, aby dostać się z lotniska Rzym Fiumicino do centrum miasta:

• 6,00 euro – autobus Terravision, który dowiezie Cię do dworca Roma Termini. Przystanek znajduje się przy wyjściu z terminala numer 3. Czas przejazdu do centrum to niespełna godzina. Autobusy odjeżdżają średnio co 20 minut.
• 7,00 euro – autobus Sit Bus Shuttle. Odjeżdża ze stanowiska 12, przy wyjściu z terminala numer 3. Kursy średnio co 35 minut. Przy dworcu Termini autobus ma przystanek przy Via Marsala 5 (na przeciwko Hotelu Royal Santina). Zaletą tego połączenia jest dodatkowy przystanek przy Watykanie (Via Crescenzio).
• 8,00 euro – pociąg regionalny Trenitalia ze stacji Fiumicino Aeroporto do Roma Trastevere. Dobry wybór jeśli chcesz się dostać bezpośrednio na Zatybrze.
• 14,00 euro – pociąg Leonardo Express w 32 minuty pokonujący trasę z lotniska do dworca Roma Termini. Pociągi odjeżdżają co 15-25 minut.

Więcej na ten temat znajdziesz w osobnym artykule:

• Jak dojechać z lotniska Rzym Fiumicino do centrum miasta?

Rzym samolotem – jakie są połączenia z Polski?

Połączenia lotnicze do Rzymu możliwe są z siedmiu miast w Polsce. W Rzymie zdecydowana większość lotów międzynarodowych ląduje na lotnisku Roma Fiumicino. Część tanich linii wybiera port lotniczy Roma Ciampino.

Połączenia lotnicze z Polski do Rzymu:

• Gdańsk – Rzym Fiumicino (Lot)
• Kraków – Rzym Ciampino (Ryanair)
• Kraków – Rzym Fiumicino (Wizzair)
• Katowice – Rzym Ciampino (Wizzair)
• Poznań – Rzym Ciampino (Ryanair)
• Warszawa Chopin – Rzym Fiumicino (Wizzair)
• Warszawa Chopin – Rzym Fiumicino (Lot)
• Wrocław – Rzym Ciampino (Ryanair)
• Warszawa Modlin – Rzym Ciampino (Ryanair)

Komunikacja miejska i metro w Rzymie + mapa linii

Komunikacja miejska w Rzymie to trzy linie metra (a nawet cztery, bo linia B rozgałęzia się poza centrum na dwie odnogi) i ponad 300 linii autobusowych. Na tle innych linii metra w miastach zachodniej Europy, metro w Rzymie jest stosunkowo niewielkie, jednak dla turystów jest idealne. Dociera do niemal wszystkich najważniejszych zabytków Rzymu. Natomiast rzymskie autobusy mimo strefy ZTL i bus pasów często stoją w korkach i jest w nich ciasno. Mimo wszystko z autobusów też warto skorzystać – na przykład dojedziesz nimi na Zatybrze. W ścisłym historycznym centrum Rzym najlepiej zwiedza się pieszo.

Porada praktyczna: nie pobieraj specjalnych aplikacji, które ułatwiają podróżowanie autobusami po Rzymie. My za każdym razem korzystamy z najpopularniejszych map google, które bardzo sprawnie w Rzymie radzą sobie z dopasowaniem odpowiedniej linii autobusowej w zależności od celu. Autobusy komunikacji miejskiej w centrum przyjeżdżają średnio co 10-20 minut.

Linie metra w Rzymie:

• A – pomarańczowa
• B – niebieska
• B1 – też niebieska, będąca dodatkowym rozwidleniem linii B (dla turystów nieistotna)
• C – zielona (już działa, ale częściowo wciąż jest w budowie)

Metro w Rzymie to trzy linie: pomarańczowa, niebieska i najnowsza zielona. Linie pomarańczowa i niebieska łączą się ze sobą na stacji Termini (która jest jednocześnie głównym dworcem kolejowym). Linie metra są czynne od godziny 5:30 do 23:30, a w piątek i sobotę do 1:30. Pociągi odjeżdżają zwykle co 3-10 minut. Stacje metra oznaczone są pomarańczową, niebieską lub zieloną tablicą (w zależności od linii) z białą literą M.

Centrum Rzymu z obszarami podmiejskimi łączą trzy linie metra naziemnego. Są to linie:

• linia Ostiense – Ostia (do nadmorskiej dzielnicy Rzymu);
• „FERROVIA ROMA NORD Flaminio – Prima Porta” – do północnych dzielnic miasta (Parioli, Flaminio, Saxa Rubra);
• linia „Roma Termini Laziale – Giardinetti” – do wschodnich dzielnic miasta (Centocelle, Casilino, Torre Maura).

Z punktu widzenia turystycznego metro naziemne i pociągi podmiejskie są mało istotne, chyba, że chcesz wybrać się na jeden dzień nad morze. Aby bardziej nie komplikować zapraszam Cię do osobnego działu metro w Rzymie, w którym opisuję wszystkie szczegóły. Metro naziemne i podziemne oraz kolejki podmiejskie obrazuje mapa poniżej.

Bilety na komunikację miejską w Rzymie

W centrum Rzymu jest praktycznie jedna strefa biletowa. Są inne strefy, ale rozpoczynają się daleko poza obwodnicą miasta. Ceny biletów są następujące:

• 1,50 euro – bilet B.I.T. (biglietto integrato a tempo). To bilet, który upoważnia do jednego przejazdu metrem, w trakcie którego można zmieniać linie i dowolnego korzystania z autobusów przez 100 minut od skasowania.
• 7,00 euro – bilet na wszystkie środki transportu w komunikacji miejskiej w Rzymie ważny przez 24 godziny od skasowania.
• 12,50 euro – bilet na wszystkie środki transportu w komunikacji miejskiej w Rzymie ważny przez 48 godzin od skasowania.
• 18,00 euro – bilet na wszystkie środki transportu w komunikacji miejskiej w Rzymie ważny przez 72 godziny od skasowania.

Zobacz więcej:

• metro w Rzymie i komunikacja miejska

Są też bilety miesięczne i roczne, ale dla turysty te informacje nie są istotne. Bilety należy wsunąć do czytnika przed wejściem na peron stacji metra i zachować do kontroli do momentu wyjścia ze stacji metra.

Porada praktyczna: dzieci do lat 10 mogą podróżować za darmo, według zasady, że na jednego opiekuna przypada jedno dziecko bez biletu.

Przechowalnia bagażu w Rzymie

Jeśli swój apartament lub B&B musisz opuścić rano, a lot powrotny do Polski masz dopiero wieczorem, to warto pozostawić bagaż w przechowalni i w pełni korzystać z ostatniego dnia w Rzymie. Poniżej adresy kilku przechowalni:

• Hotel Agorà – Via Marsala 80 (przy dworcu Termini)
• Marsala Multicenter – Via Marsala 86 (przy dworcu Termini)
• Leave Your Baggage – Via degli Scipioni 65 (stacja metra Ottaviano koło Watykanu)
• Przechowalnia bagażu na dworcu autobusowym Roma Tiburtina
• Port lotniczy Rzym Fiumicino – Terminal 3, arrivi internazionali

Zobacz więcej:

• przechowalnie bagażu w Rzymie – gdzie zostawić bagaż w Rzymie?

• Masz pytania? Napisz w komentarzach poniżej. Otrzymam powiadomienie i odpowiem Ci niezwłocznie.
• Będzie nam miło, jeśli dołączysz do 37 000 osób, które obserwują nasze konto na instagramie.
• Prowadzimy też największy w Polsce włoski profil bloga na Facebooku, który zgromadził 103 000 obserwatorów.
• Zapraszamy również na największą Facebookową Grupę miłośników Włoch, która liczy ponad 70 000 Członków. Tam porad udzielają także Czytelnicy!