Co zobaczyć na Monte Cassino? Jak zaplanować zwiedzanie? Mnóstwo praktycznych informacji dla polskich turystów

Ponad 30-tysięczne miasto Cassino leży w cieniu górującego nad okolicą wzgórza Monte Cassino, na szczycie którego znajduje się opactwo benedyktyńskie oraz polski cmentarz. W tym miejscu toczyła się jedna z najważniejszych bitew II wojny światowej. To właśnie tutaj pochowani zostali żołnierze II Korpusu generała Władysława Andersa. Dla Włochów Monte Cassino jest jednym z wielu ważnych miejsc przypominających o historii XX wieku. Dla Polaków to punkt obowiązkowy podczas pobytu w środkowych Włoszech. Polska flaga i tablice pamiątkowe w naszym języku są tu starannie wyeksponowane.

Bitwa o Monte Cassino przez historyków określana jest mianem jednej z najcięższych i najbardziej krwawych w trakcie II wojny światowej.

Artykuł został podzielony na trzy części:

1. W pierwszej znajdziesz podstawowe informacje o Monte Cassino oraz o możliwości zwiedzania opactwa z polskim pracownikiem.
2. Druga część to porady praktyczne, czyli polecane noclegi w mieście Cassino, porady dotyczące przyjazdu samochodem lub komunikacją publiczną z Rzymu.
3. W trzeciej części – z myślą o Czytelnikach, którzy chcą się lepiej przygotować do zwiedzania – piszemy najnowszej historii Monte Cassino.

Jeśli poszukujesz rzetelnych wiadomości z Włoch oraz wakacyjnych inspiracji, porad i darmowych przewodników to zapraszam Cię do obserwowania naszego konta na Instagramie.

Co warto zobaczyć na Monte Cassino?

Klasztor na Monte Cassino

Opactwo na górze Monte Cassino założone zostało przez św. Benedykta około 529 roku. Twórca tzw. reguły benedyktyńskiej, którą możemy interpretować jako „Ora et labora” czyli „módl się i pracuj” jest fundamentem dla dziejów chrześcijańskiej Europy, a samo opactwo benedyktyńskie reprezentuje bogatą historię, przyciągając do dziś wielu pielgrzymów i turystów z całego świata. To tutaj walczyli polscy żołnierze wsławiając się w walce o niepodległość Europy. Klasztor został zbombardowany w 1944 r. przez wojska alianckie. Po zakończeniu II wojny światowej opactwo odbudowano. Obecnie dostępne jest dla zwiedzających.

Bazylika Katedralna na Monte Cassino

Na szczycie góry Monte Cassino (520 m n.p.m) w stylu barokowym wzniesiona została okazała Bazylika Katedralna, całkowicie odbudowana po bombardowaniu alianckim z 15 lutego 1944 r. W jej wnętrzu znajduje się grób świętego Benedykta i jego siostry Scholastyki. Atmosfera jaka panuje w Bazylice to połączenie mistycyzmu i otaczającego zwiedzających kunsztu sztuki baroku neapolitańskiego. Gra światła i cieni, energia i bogate złocenia nadają temu miejsce niepowtarzalny charakter. Na wewnętrznej stronie fasady znajduje się ogromny fresk, wykonany przez Pietro Annigoniego. Jest to „Chwała św. Benedykta ” albo „Benedyktyński raj”. Warto zwrócić uwagę na bogactwo marmurów i kamieni szlachetnych zdobiących bazylikę. W części centralnej znajduje się ołtarz główny (jako jedyny nie uległ zniszczeniu w trakcie bombardowania), a za ołtarzem pod posadzką jest umieszczona urna z prochami świętych.

Krypta

Kolejnym ważnym miejscem jest Krypta zbudowana w 1544 r. i częściowo zachowana po bombardowaniu. W jej wnętrzu można podziwiać cudowne mozaiki z 1900 i 1913 r. stworzone przez mnichów benedyktyńskich.

Muzeum

Wychodząc z podziemnego kościoła można udać się do Muzeum, mającego wielkie znaczenie dla dziejów sztuki w Monte Cassino. W jego wnętrzu znajduje się 14 sal tematycznych, a w nich między innymi obrazy jak chociażby „Narodziny Pańskie” (1445-1510) autorstwa Sandra Botticelliego, kodeksy z miniaturami, mozaiki, emalie i liturgiczne złotnictwo. Natomiast ostatnia sala gości wystawę tematyczną gdzie można obejrzeć fragment filmu dokumentalnego przedstawiającego dramatyczne losy klasztoru podczas bombardowania z 15 lutego 1944 r.

Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino

Decyzję o utworzeniu cmentarza polskich żołnierzy podjął generał Władysław Anders 18 maja 1944 r., czyli w dniu, w którym Polacy zdobyli Monte Cassino. Pochowano tutaj polskich żołnierzy, którzy zginęły w bohaterskiej walce z Niemcami pomiędzy 11, a 19 maja 1944 r. Cmentarz powstał stosunkowo szybko. Głównymi architektami oraz kierownikiem budowy byli Polacy. Cmentarz zbudowano na płaskim terenie na wzgórzu Monte Cassino. Ziemia ta w czasie walk była określana mianem „Doliny Śmierci”. Uroczyste oddanie cmentarza nastąpiło 1 września 1945 r. z udziałem polskich władz na uchodźstwie. Spoczywa tu 1072 polskich żołnierzy w większości wyprowadzonych wcześniej przez generała Andersa z radzieckich gułagów.

Ciekawostka: generał Władysław Anders zmarł w 1970 r. w Londynie. Jego ostatnią wolą było, aby został pochowany na Monte Cassino. Dziś jego grób jest centralnym elementem polskiego cmentarza.

Zwiedzanie Monte Cassino z polskim pracownikiem

Od 2022 r. klasztor poszerzył w końcu swoją ofertę turystyczną stwarzając możliwość zwiedzenia Monte Cassino z pracownikiem opowiadającym o historii tego miejsca w języku polskim. Jest to nowość, której brakowało w poprzednich latach. Każdy chętny (grupy zorganizowane lub indywidualni turyści) może zamówić godzinną wizytę w opactwie w towarzystwie polskiego pracownika Monte Cassino.

Zwiedzanie obejmuje dziedzińce, Bazylikę Katedralną, Kryptę oraz część antyczną dostępną tylko z przewodnikiem oficjalnym. W tej części można zobaczyć Celę św. Benedykta znajdującą się we wnętrzu antycznej wieżyczki rzymskiej, kościół św. Marcina biskupa z Tours z przepiękną jedenastowieczną posadzką w stylu cosmateskim, skałę cudów z odciskiem ręki św. Benedykta oraz zbiory epigrafów rzymskich i średniowiecznych. Zwiedzanie z przewodnikiem to ciekawa opowieść o historii Monte Cassino, która przeplata się również z losami żołnierzy gen. Władysława Andersa, którym zostało powierzone zadanie zdobycia klasztoru. Jako pierwszy do ruin klasztornych okupowanych przez Niemców po bombardowaniu z dnia 15 lutego 1944 r., dotarł patrol 12 Pułku Ułanów Podolskich, którzy dostali się do wnętrza klasztoru przez antyczne wejście Pax i zatknęli na ruinach swój proporzec oraz polską flagę.

Jak umówić zwiedzanie Monte Cassino z polskim pracownikiem?

Wizytę z polskim pracownikiem na Monte Cassino można zamówić telefonicznie lub mailowo:

• tel.: +39 0776311529
• e-mail: [email protected]

Ceny usług polskiego pracownika na Monte Cassino

Koszt wizyty z polskim pracownikiem to 35 euro – w przypadku zwiedzania od 1 do 5 osób (suma ta jest podzielona pomiędzy uczestników) lub 6 euro od osoby jeżeli grupa ma sześciu i więcej uczestników.

Można zwiedzić także tylko część antyczną klasztoru – koszt to 30 euro (grupa nie przekraczająca 5 osób) lub 5 euro od osoby (grupa przekraczająca 5 osób). Szczegółowych informacje udziela punkt informacyjny znajdujący się prze wejściu.

Wstęp na teren opactwa benedyktyńskiego jest bezpłatny, a w punkcie informacji można nabyć małe, ilustrowane przewodniki po Monte Cassino (w cenie 3 euro).

Porada praktyczna: z wycieczki na Monte Cassino oprócz bagażu wrażeń oraz ciekawej lekcji historii można przywieść także małe upominki. W sklepie z pamiątkami jest m.in. jubileuszowy medalik św. Benedykta, rozmaitego rodzaju konfitury, nalewki, kosmetyki oraz miody realizowane według wielowiekowych receptur mnichów benedyktyńskich.

Jak zaplanować wycieczkę na Monte Cassino?

Położenie Monte Cassino

Miasto Cassino położone jest w środkowych Włoszech, w regionie Lazio, tuż obok autostrady A1, nazywanej „Autostradą Słońca” (wł. Autostrada del Sole). W Cassino mieszka około 30 tys. mieszkańców. Nad miastem góruje szczyt Monte Cassino, na którym znajduje się opactwo benedyktyńskie oraz polski cmentarz.

Z płatnej autostrady A1 należy zjechać na węźle Cassino, a następnie wypatrywać znaków na drogę SS149 w kierunku „Abbazia di Montecassino” lub „Cimitero Militare Polacco„.

W trakcie wyjeżdżania w górę ulicą Via Montecassino widok zza szyb samochodu robi wrażenie. Widać starannie uporządkowaną architekturę miasta Cassino oraz okoliczne wzgórza i zieleń regionu Lazio. W pobliżu znajduje się duża fabryka, w której produkowane są samochody Fiata, będąca głównym pracodawcą w regionie.

Noclegi w okolicy Monte Cassino

W mieście Cassino znajduje się tylko kilka hoteli. Poniżej dwie najlepsze propozycje biorąc pod uwagę stosunek ceny do jakości:

• Hotel Piazza Marconi*** – najtańszy hotel w Cassino (około 60 euro za dobę za pokój 2-osobowy). Bezpłatny parking przy ulicy. Śniadanie w formie bufetu wliczone w cenę noclegu. Darmowe wifi. To także dobry wybór, jeśli planujesz przyjazd pociągiem. Hotel znajduje się w centrum miasta, tylko 1 km od stacji kolejowej.

• Edra Palace Hotel & Ristorante**** – czterogwiazdkowy hotel bardzo blisko zjazdu z autostrady A1. Idealny jeśli Monte Cassino jest dla Ciebie tylko przystankiem w dalszej podróży samochodem. Po zwiedzaniu klasztoru można zrelaksować się przy hotelowym basenie. Śniadanie w formie bufetu wliczone w cenę noclegu, wifi, bezpłatny hotelowy parking. Na miejscu jest restauracja – można wykupić pobyt ze śniadaniem i kolacją.

Parkingi na Monte Cassino

Po wyjechaniu na wzgórze należy szukać znaku drogowego z napisem „Cimitero polacco” (polski cmentarz) lub „Abbazia di Montecassino„. Do cmentarza prowadzi malownicza aleja, przed którą znajduje się brama i parking dla samochodów. Ten parking jest bezpłatny.

Natomiast drugi parking znajduje się 750 m dalej, tuż obok opactwa. Oznaczony jest niebieskimi liniami. Płatny był zarówno dla samochodów osobowych (3 euro za cały dzień), kamperów (8 euro), jak i dla autokarów (25 euro za cały dzień postoju).

Porada praktyczna: toaleta znajduje się na parkingu, skorzystanie z niej kosztuje 0,50 euro. Na terenie klasztoru nie ma restauracji natomiast są dystrybutory automatyczne (napoje, przekąski).

Jak transportem publicznym dojechać na Monte Cassino z Rzymu?

Najłatwiej pociągiem! Bezpośrednie pociągi z dworca Roma Termini do miasta Cassino odjeżdżają średnio co godzinę, a o niektórych porach dnia nawet częściej. Pamiętaj, aby za każdym razem sprawdzać rozkład jazdy na stronie https://www.trenitalia.com ponieważ nie każdy pociąg na trasie Rzym – Neapol jedzie przez Monte Cassino. Cena biletu w jedną stronę w 2022 r. wynosiła 8,40 euro. Pociąg jedzie 1:30 – 2:00 w zależności od wybranego połączenia.

Na stronie włoskich kolei możesz od razu wyszukiwać połączenia z Rzymu do „CASSINO ABBAZIA” (wówczas bilet jest o 1 euro droższy). Wyszukiwarka od razu podpowie na jaki autobus przesiąść się przy dworcu kolejowym w Cassino, aby wyjechać na szczyt Monte Cassino.

Porada praktyczna: rozkład jazdy autobusów jeżdżących na Monte Cassino możesz też sprawdzić na stronie lokalnego przewoźnika Mastrantoni Autolinee: http://www.mastrantonibus.com/index.php/meproute?task=dest&idcit=1&iddest=9

Bitwa o Monte Cassino

Słynna Linia Gustawa – obrona Rzymu przez Niemców

We wrześniu 1943 r. wojska alianckie wylądowały na południu Włoch i zajęły Neapol. Zbiegło się to z kapitulacją Włoch. Na półwyspie Apenińskim rozpoczęła się niemiecka okupacja. W tym samym czasie wojska niemieckie zaczęły wycofywać się na północ. Będące w defensywie wojska hitlerowskie uznały, że Monte Cassino jest świetnym miejscem na utworzenie fortyfikacji i zbudowanie tutaj bazy wojskowej. Fortyfikacja wraz z bazą wojsk niemieckich stała się kluczowym elementem utworzonej wówczas Linii Gustawa. Były to 130 kilometrowe umocnienia wojsk niemieckich przecinające Włochy w poprzek, w najwęższym miejscu Półwyspu Apenińskiego. Chodziło o to, aby uniemożliwić wojskom alianckim zdobycie Rzymu i pozostałej części Włoch.

Dowódca niemieckiej armii we Włoszech, feldmarszałek Luftwaffe Albert Kesselring obiecał Hitlerowi, że utrzyma Linię Gustawa przez 6 miesięcy. Obietnica ta padła w listopadzie 1943 r. Kesselring zdawał sobie wówczas sprawę z faktu, że ukształtowanie terenu sprzyja Niemcom. W górskich warunkach praktycznie niemożliwe było użycie czołgów i ciężkiej artylerii. Przez kolejne pół roku, do maja 1944 r. Niemcy skutecznie bronili się przed natarciem wojsk alianckich.

Po stronie niemieckiej opór stawiała niemiecka 10 Armia oraz dwie zaprawione w bojach i elitarne jednostki Luftwaffe: 1 Dywizja Strzelców Spadochronowych i 1 Dywizja Pancerno-Spadochronowa „Hermann Göring”.

Mimo wojny ważna była ochrona zabytków

Jeszcze zanim wojska alianckie wylądowały na południu Włoch Kolegium Szefów Sztabów (CCS) upominało generała Eisenhowera by „bez względu na okoliczności operacyjne wszystkie instytucje religijne, kościoły, archiwa i pomniki przeszłości we Włoszech były chronione”. O tym, jak ważna jest ochrona zabytków i kościołów świadczył fakt, że polecenie to powtarzano jeszcze wielokrotnie. Podobne podejście mieli też niemieccy wojskowi. Dowodzący Niemcami na Monte Cassino Albert Kesselring nie zezwolił na zbudowanie fortyfikacji w samym klasztorze benedyktyńskim, ponieważ zdawał sobie sprawę, że będzie to równoznaczne ze spisaniem klasztoru na straty.

W trakcie prowadzonych walk Amerykanie wiedzieli, że w klasztorze nie ma wojsk niemieckich, ale mimo to postanowili klasztorne budynki zbombardować. Dowódcy amerykańscy obawiali się, że w trakcie prowadzonych walk Niemcy mogą się przegrupować do klasztoru. Wcześniej jednak alianci ostrzegli, że zamierzają zbombardować klasztor. Bombardowanie klasztoru trwało trzy dni i rozpoczęło się 15 lutego 1944 r. W powstałym po bombardowaniu gruzowisku ukryli się niemieccy żołnierze.

Wartościowe przedmioty i dokumenty z Monte Cassino już wcześniej w 1943 r. zostały przewiezione do Watykanu i Rzymu. Oficerowie niemiecki i austriacki zorganizowali bezpieczny transport (wszystko trwało kilka miesięcy). Ocalałe projekty architektoniczne były po bombardowaniu ponownie wykorzystane w latach 1948-1964. Z tego powodu cały klasztor został tak szybko odbudowany.

Walki pod dowództwem generała Andersa

Po tym jak kolejne natarcia aliantów kończyły się niepowodzeniem przystąpiono do opracowywania Operacji Honker. Chodziło o zaplanowane, zmasowane i stanowcze uderzenie wojsk alianckich. Głównym trzonem wokół którego miały toczyć się walki mianowany został 2 Korpus Polski pod dowództwem gen. Władysława Andersa. 24 marca oficjalnie powierzono generałowi Andersowi zaplanowanie i przeprowadzenie walk w celu zdobycia Monte Cassino.

Pierwszy atak na klasztor pod dowództwem polskiego generała rozpoczął się 12 maja. Walki trwały kilka dni, każdej doby ginęły setki polskich żołnierzy. Jednak decydujące natarcie Polaków miało miejsce 17 maja. W nocy Niemcy zaczęli opuszczać ruiny klasztoru. Opór hitlerowców udało się ostatecznie przełamać 18 maja 1944 r. W walkach po stronie aliantów uczestniczył 2 Korpus Polski, ale także Francuski Korpus Ekspedycyjny oraz brytyjska 78 Dywizja. Wycofujących się Niemców wojska alianckie w dalszym ciągu ostrzeliwały. Garstka niemieckich żołnierzy, która została w klasztorze, wywiesiła białą flagę.

Sukces Polaków umożliwił marsz na Rzym

Po wywieszeniu białej flagi na sprawdzenie terenu wysłano polski 12 Pułk Ułanów Podolskich, którym dowodził ppor. Kazimierza Gurbiela. Polscy żołnierze bez strat w ludziach przeszli przez zaminowane pole po czym wkroczyli do klasztoru i zatrzymali niemieckich żołnierzy. Następnie Polacy wywiesili proporzec 12 Pułku Ułanów, a niedługo później zastąpili go polską flagą, która górowała nad pokonaną Linią Gustawa. Na polecenie generała Andersa kilka godzin później wywieszono także brytyjską flagę, a jeden z polskich żołnierzy odegrał hejnał mariacki. Sukces wojsk polskich polegał na tym, że umożliwiły one bezpieczne wejścia w dolinę rzeki Liri wojskom brytyjskim, skąd mogły one ruszyć do marszu na Rzym.

Siły amerykańskie zajęły Rzym już 4 czerwca, zaledwie dwa tygodnie po tym jak odbite zostało Monte Cassino. Dla porównania walki z Niemcami pod Monte Cassino trwały pół roku. Wzgórze Monte Cassino od starożytności stanowiło najważniejszych strategiczny punkt na wojskowej mapie południa Włoch.

Dwa zdjęcia krypty użyte w artykule są autorstwa Anny Studniarek.

• Masz pytania? Napisz w komentarzach poniżej. Otrzymam powiadomienie i odpowiem Ci niezwłocznie.
• Będzie nam miło, jeśli dołączysz do 37 000 osób, które obserwują nasze konto na instagramie.
• Prowadzimy też największy w Polsce włoski profil bloga na Facebooku, który zgromadził 103 000 obserwatorów.
• Zapraszamy również na największą Facebookową Grupę miłośników Włoch, która liczy ponad 70 000 Członków. Tam porad udzielają także Czytelnicy!