Strona główna -> Toskania -> Polski przewodnik po Florencji podpowiada jak zwiedzić miasto śladami Michała Anioła

Polski przewodnik po Florencji podpowiada jak zwiedzić miasto śladami Michała Anioła

Autor: Łukasz Ropczyński
Opublikowano: Ostatnia aktualizacja: 0 komentarz 15,8 tysięcy wyświetleń
Polski przewodnik po Florencji podpowiada jak zwiedzić miasto śladami Michała Anioła

Polski przewodnik po Florencji podpowiada Czytelnikom Kierunku Włochy jak zwiedzić miasto śladami Michała Anioła. Florencja jest bez wątpienia kolebką Renesansu. W XV wieku w mieście działało wielu artystów, którzy przeszli do historii jako prawdziwi innowatorzy i rewolucjoniści: Filippo Brunelleschi, autor kopuły florenckiej katedry, Lorenzo Ghiberti, który stworzył wspaniałe brązowe drzwi do Baptysterium, Leonardo da Vinci czy Michał Anioł Buonarroti.

Agata Chrzanowska, licencjonowany przewodnik po Florencji

Agata Chrzanowska – polski przewodnik po Florencji oraz historyk sztuki

Mieszkam we Florencji od 2010 roku. Przeprowadziłam się tutaj, aby kontynuować moje badania nad malarstwem Renesansu. Po ukończeniu doktoratu zaczęłam pracę jako przewodnik, aby móc dzielić się moją pasją do sztuki i historii z szerszą publicznością. Organizuję prywatne zwiedzanie Florencji oraz Toskanii, spacery po mieście i wizyty muzealne. Wspólnie możemy zwiedzić Florencję, ale także poznać zabytki Pizy, Sieny czy Lukki, lub wybrać się do winnicy na degustację wina. Mogę przygotować szczegółowy program Waszego zwiedzania regionu i pokazać Wam mniej znane zakątki Toskanii. Zwiedzanie ze mną jest szyte na miarę i dostosowane do Waszych potrzeb i zainteresowań.

Waga Michała Anioła sprawia, że do dziś miłośnicy sztuki wyruszają na prawdziwe „pielgrzymki artystyczne” do Rzymu, aby podziwiać jego freski w Kaplicy Sykstyńskiej, wejść na kopułę Bazyliki Świętego Piotra, czy zobaczyć posąg Mojżesza w Bazylice Świętego Piotra w Okowach.

Florencja, podobnie jak Rzym, jest doskonałym miejscem, w którym poznać możemy sztukę i osobowość Michała Anioła. To tutaj właśnie śledzić możemy jego pierwsze kroki, obserwować rozwój jego stylu a także podziwiać Pietę, którą artysta wyrzeźbił jako własną rzeźbę nagrobną. To także tutaj możemy wspomnieć o artyście na miejscu jego pochówku w Bazylice Santa Croce.

Casa Buonarroti i młodość Michała Anioła

Casa Buonarroti
Via Ghibellina 70, Florencja
Bilety: 8 euro, ulgowy 5 euro

Casa Buonarroti, czyli dom rodziny Buonarrotich nie jest tak naprawdę domem, w którym wychował się młody artysta. Rodzina Buonarrotich mogła zakupić parcele i wybudować tę elegancką kamienicę właśnie dzięki pieniądzom, które artysta zarobił w latach swojej długiej kariery. Casa Buonarroti jest niejako owocem wysiłków i sukcesu Michała Anioła.

W kolekcji muzeum znajdują się jednak dzieła z młodości rzeźbiarza, z lat, w których jako kilkunastoletni chłopak mieszkał w Palazzo Medici (dziś Palazzo Medici-Riccardi przy via Cavour) i uczył się rzeźbiarstwa w ogrodzie Medyceuszy przy San Marco pod okiem mistrza Bertolda. Z tego okresu pochodzi płaskorzeźba Madonna della Scala, czyli Matka Boska przy Schodach, w której młody Michał Anioł interpretuje technikę rzeźbiarską Donatella, wydobywa figury stosując bardzo płaski relief i nie oddziela ich w znaczny sposób od tła.

Michał Anioł Buonarroti, Matka Boska przy Schodach, ok. 1491, Casa Buonarroti, polski przewodnik po Florencji
Michał Anioł Buonarroti, Matka Boska przy Schodach, ok. 1491, Casa Buonarroti, polski przewodnik po Florencji

Zupełnie inaczej artysta potraktował marmur w swojej Bitwie Centaurów, którą wyrzeźbił również w latach ’90tych XV wieku. W tym dziele ciała bohaterów są prawie trójwymiarowe i w bardzo wyraźny sposób oddzielone są od tła. Michał Anioł doceniał tę płaskorzeźbę w sposób szczególny nawet po wielu latach od jej powstania. Centralna postać, podnosząca lewe ramię do góry, zainspirowała nawet figurę Chrystusa w Sądzie Ostatecznym namalowanym w Kaplicy Sykstyńskiej wiele lat później, między 1535 a 1541 rokiem. W rzeźbie tej widać wyraźnie jak dalece młody artysta inspirował się sztuką klasyczną. Nagie ciała centaurów przypominają wręcz rzymskie posągi a całość kompozycji świadczy o czerpaniu wzorów z antycznych sarkofagów.

Michał Anioł, Bitwa Centaurów, 1490-1492, Casa Buonarroti, polski przewodnik po Florencji
Michał Anioł, Bitwa Centaurów, 1490-1492, Casa Buonarroti, polski przewodnik po Florencji

Bachus Michała Anioła w Bargello

Museo del Bargello
Via del Proconsolo 4, Florencja
Bilety: 8 euro, ulgowy 2 euro

Michał Anioł stał się tak doskonałym imitatorem sztuki rzymskiej, że jedno z jego wczesnych dzieł, Śpiący Kupidyn, zostało sprzedany na rynku antykwarycznym w Rzymie jako dzieło antyczne. Ofiarą oszustwa padł kardynał Raffaele Riario, który za Kupidyna zapłacił aż 200 dukatów. Ten szyty grubymi nićmi podstęp dość szybko się wydał, ale doprowadził do tego, że Riario wysłał do Florencji swojego agenta, Jacopa Galliego, który miał znaleźć tego genialnego rzeźbiarza, będącego w stanie podrobić doskonałość sztuki rzymskiej.

Galli poznał Michała Anioła we Florencji i zaprosił go do Rzymu, aby zapoznać go z Raffaelem Riario. Kardynał był pod takim wrażeniem sztuki młodego florentyńczyka, że natychmiast zamówił u niego posąg przedstawiający Bachusa. Dzisiaj rzeźbę tą możemy podziwiać w Muzeum Bargello.

Michał Anioł, Bachus, 1496-1497, Museo del Bargello, polski przewodnik po Florencji
Michał Anioł, Bachus, 1496-1497, Museo del Bargello, polski przewodnik po Florencji

Michał Anioł wyrzeźbił Bachusa w zaledwie dwanaście miesięcy. Niestety, kiedy pokazał swoje dzieło Kardynałowi Riario, nie spotkało się ono z aprobacją patrona. Riario nie przyjął rzeźby i trafiła ona do rąk Jacopa Galliego, który umieścił Bachusa w swoim pałacu w dzielnicy San Lorenzo in Damaso w Rzymie.

Bachus trafił do kolekcji rodziny Medyceuszy dzięki Wielkiemu Księciu Toskanii, Franciszkowi I, który zakupił ją między 1571 a 1572 rokiem. W XVII wieku rzeźba ta wzbogaciła kolekcję Uffizi a potem trafiła do Bargello.

Dawid w Galerii Accademia

Galleria dell’Accademia
Via dei Ricasoli 58/60, Florencja
Bilety: 12 euro, ulgowy 2 euro, koszt rezerwacji: 4 euro

Dzięki pobytowi w Rzymie młody Michał Anioł zdał sobie w pełni sprawę z wyjątkowości własnego talentu. Dlatego też po powrocie do Florencji z zapałem zaangażował się w projekt, który miał na zawsze zapisać jego imię w historii. Przedsięwzięciem tym było wykonanie rzeźby Dawida zamówionej przez władze florenckiej katedry, która miała wieńczyć jedną z absyd.

W warsztatach katedry leżał już kawałek marmury przeznaczony pod wykonanie tego posągu. Niestety marmur ten pełen był żył i niedoskonałości, które sprawiały, że praca rzeźbiarza była niezwykle trudna. Jeszcze przed Michałem Aniołem dwóch artystów porzuciło pracę nad Dawidem właśnie ze względu na trudności techniczne wiążące się z tym przedsięwzięciem. Michał Anioł miał więc szansę, aby wszystkim udowodnić doskonałość własnego kunsztu i swoje zdolności techniczne.

Artysta wyrzeźbił Dawida w trzy lata, między 1501 a 1504 rokiem. Kiedy dzieło zostało odsłonięte, mieszkańcy Florencji wpadli w zachwyt. Dawid stał się dla miasta symbolem Republiki Florenckiej, która opiera się nieprzyjaciołom silnym jak Goliat. Stało się jasne, że tak wyjątkowe dzieło nie stanie na dachu katedry, gdzie byłoby mało widoczne. Specjalna komisja, w skład której weszli także Leonardo da Vinci i Sandro Botticelli, zdecydowała o nowym miejscu ekspozycji Dawida, przy wejściu do Palazzo dei Priori, siedziby władz Republiki Florenckiej.

Kopia rzeźby Dawida Michała Anioła stojąca na Piazza della Signoria, polski przewodnik po Florencji
Kopia rzeźby Dawida Michała Anioła stojąca na Piazza della Signoria, polski przewodnik po Florencji

Dawid Michała Anioła był prawdziwą rewolucją artystyczną. Po raz pierwszy ten bohater biblijny został przedstawiony niczym Herkules. Jego nagość wyraża doskonałość jego charakteru: odwagę, męstwo, uczciwość i sprawiedliwość. Detal anatomiczny potwierdza wielomiesięczne studia nad ludzkim ciałem, które Michał Anioł przeprowadzał w czasie sekcji zwłok. Dawid miał być powrotem sztuki do doskonałości rzeźby antycznej.

Dzięki temu wyjątkowemu dziełu, Michał Anioł stał się jednym z najbardziej pożądanych artystów swojego czasu. Dawid otworzył mu drzwi do współpracy z papieżem Juliuszem II, dla którego artysta udekorował sklepienie Kaplicy Sykstyńskiej i nad którego nagrobkiem pracował do 1545 roku.

W XIX wieku ze względu na negatywny wpływ czynników atmosferycznych, podjęto decyzję o przeniesieniu Dawida do wnętrza Muzeum Akademii Sztuk Pięknych. W tym celu wybudowano nowe skrzydło galerii z trybuną, w której zostało umieszczone arcydzieło. Zainaugurowano je w 1882 roku.

Do dzisiaj możemy podziwiać oryginał Dawida w Galerii Accademia.

Nowa Zakrystia i Biblioteca Laurenziana w Bazylice San Lorenzo

Michał Anioł opuścił Florencję w 1505 roku i przeniósł się do Rzymu, gdzie pracował na dworze papieża Juliusza II. Był to niezwykle płodny okres jego kariery, w którym powstały między innymi freski na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej. Juliusz II zmarł jednak w 1513 roku, a na tronie papieskim zastąpił go Giovanni de’ Medici, syn Wawrzyńca Wspaniałego, który przyjął imię Leon X. Giovanni i Michał Anioł byli rówieśnikami i bardzo dobrze się znali. Można powiedzieć, że byli wręcz przyjaciółmi z dzieciństwa. Wychowywali się razem w pałacu Medyceuszy we Florencji, w latach, gdy młody rzeźbiarz kształcił się pod okiem Bertolda.

Dlatego też, kiedy Leon X wstąpił na tron papieski i zaczął wykorzystywać swoją pozycję, aby przywrócić rządy Medyceuszy we Florencji, wykorzystał swoją znajomość z Michałem Aniołem i zaangażował go do monumentalnych projektów w ich rodzinnym mieście.

Leon X zaczął ponownie inwestować w dekorację i rozbudowę Bazyliki Świętego Wawrzyńca, która została odnowiona w XV wieku dzięki funduszom wyłożonym przez jego pradziadka, Kosmę Starszego Medyceusza. U Michała Anioła papież zamówił fasadę kościoła, nową kaplicę grobową dla członków rodu, tak zwaną Nową Zakrystię, oraz bibliotekę, mającą pomieścić rodzinną kolekcję manuskryptów.

Monumentalna fasada San Lorenzo nigdy nie powstała, ale Michał Anioł zaprojektował dla Medyceuszy przestrzenie biblioteki oraz kaplicę grobową z nagrobkami Wawrzyńca, Księcia Urbino oraz Giuliana, Księcią Nemours.

Cappelle Medicee
Piazza Madonna degli Aldobrandini 6, Florencja
Bilety: 9 euro, ulgowy 2 euro

Dziś Nową Zakrystię można zwiedzić w czasie wizyty w Muzeum Kaplic Medycejskich.

Nowa Zakrystia jest jednym z największych arcydzieł Michała Anioła, przestrzenią w której rzeźba nierozłącznie splotła się z architekturą. W swoim projekcie artysta zainspirował się rzymskim Panteonem oraz architekturą Filippa Brunelleschiego, który zaprojektował Bazylikę San Lorenzo w XV wieku. Hemisferyczna kopuła kaplicy jest udekorowana kasetonami, co przywodzi na myśl kopułę Panteonu. Wnętrze kaplicy jest za to wyrzeźbione w białym marmurze oraz w pietra serena, szarym, lokalnym kamieniu, który tak często pojawia się w przestrzeni miejskiej Florencji. To właśnie Brunelleschi w architekturze Bazyliki Świętego Wawrzyńca posłużył się tymi dwoma kolorami: białym i szarym, projektując przestrzeń pełną harmonii.

Bazylika Świętego Wawrzyńca z nagą, kamienną fasadą. Projekt fasady autorstwa Michała Anioła nigdy nie został zrealizowany, polski przewodnik po Florencji
Bazylika Świętego Wawrzyńca z nagą, kamienną fasadą. Projekt fasady autorstwa Michała Anioła nigdy nie został zrealizowany, polski przewodnik po Florencji

Poza tymi odwołaniami do tradycji architektonicznej, Michał Anioł stworzył nagrobki dla dwóch Książąt Medyceuszy odwołując się do teorii neoplatonizmu, według której planety oddziałują bezpośredni wpływ na nasz charakter a stany naszej duszy współgrają ze wszechświatem i naturą.

Michał Anioł Buonarroti, Nagrobek Wawrzyńca Medyceusza, Księcia Urbino z alegorią Zmierzchu, 1520-1532, Nowa Zakrystia, polski przewodnik po Florencji
Michał Anioł Buonarroti, Nagrobek Wawrzyńca Medyceusza, Księcia Urbino z alegorią Zmierzchu, 1520-1532, Nowa Zakrystia, polski przewodnik po Florencji

Michał Anioł przedstawił Księcia Urbino jako postać melancholijną, zamyśloną. Wawrzyniec pozostaje pod silnym wpływem Saturna, planety artystów, twórców, myślicieli i filozofów. Stan duszy Księcia oddają alegorie dwóch pór dnia, Zmierzchu i Świtu. Zmierzch i świt to momenty przejściowe, zawieszone pomiędzy światłem i cieniem, współgrające z niezdecydowanym charakterem Wawrzyńca.

Giuliano to jego przeciwieństwo. Pozostający pod wpływem Marsa Książe-Dowódca jest pokazany jako wódz gotowy do boju. Czujny i zdecydowany, Giuliano podrywa się do walki. Na sarkofagu spoczywają więc alegorie Dnia i Nocy. W nagrobku Giuliana nie ma miejsca na brak decyzyjności. Świat Giuliana jest czarno-biały, bez światłocienia i czasu na przemyślenia.

W Nowej Zakrystii Michał Anioł zaczął eksperymentować z niedokończonymi elementami rzeźb, które stawały się częścią jego stylu. Non finito (pl. nieskończone) weszło od tego momentu do twórczości mistrza i stało się prawdziwą rewolucją artystyczną pozwalając artyście na posługiwanie się elementami surowego marmuru pozostawionego jako jeden ze środków wyrazu.

Michał Anioł Buonarroti, Nagrobek Giuliana Medyceusza, Księcia Nemours z alegorią Dnia, 1520-1532, Nowa Zakrystia, Florencja
Michał Anioł Buonarroti, Nagrobek Giuliana Medyceusza, Księcia Nemours z alegorią Dnia, 1520-1532, Nowa Zakrystia, Florencja

Michał Anioł pracował nad projektem Nowej Zakrystii do 1534 roku, kiedy to ponownie opuścił Florencję, aby nigdy już nie wrócić za życia do swojego rodzinnego miasta.

Pieta w Muzeum Katedralnym

Muzeum Katedralne – Museo dell’Opera del Duomo
Piazza del Duomo 9, Florencja

Michał Anioł cieszył się niezwykle długim życiem. Artysta zmarł w Rzymie mając 88 lat, miesiąc przed swoimi 89tymi urodzinami. Jak na tamten czas, był w niezwykle zaawansowanym wieku. Dlatego też ostatnie lata życia Michała Anioła naznaczone były świadomością zbliżającego się kresu jego ziemskiej wędrówki. W 1547 roku zmarła bardzo bliska przyjaciółka artysty, Vittoria Colonna, której śmierć głęboko dotknęła starzejącego się rzeźbiarza. Michał Anioł zdał sobie sprawę z upływu czasu i zaczął przygotowywać się na swoje własne odejście. Zaczął więc rzeźbić Pietę, którą chciał udekorować swój nagrobek.

Michał Anioł Buonarroti, Pieta Bandini, 1547-1555, Muzeum Katedralne, Florencja. Fotografia: Luca Aless
Michał Anioł Buonarroti, Pieta Bandini, 1547-1555, Muzeum Katedralne, Florencja. Fotografia: Luca Aless

Pieta Bandini znajduje się dzisiaj w Muzeum Katedralnym we Florencji.

Rzeźba ta jest jednym z wielu niedokończonych dzieł mistrza. Już po rozpoczęciu pracy nad rzeźbą, Michał Anioł zorientował się, że wybrany przez niego kawałek marmuru jest niezwykle twardy i trudny w obróbce. Żyły i niedoskonałości marmuru sprawiły, że w czasie pracy nad pozycją nóg Chrystusa, kamień pękł. Na te trudności techniczne nałożył się drażliwy charakter artysty, który w przypływie złości zaczął niszczyć już częściowo wyrzeźbioną Pietę. W 1561 roku rzeźbę kupił od Michała Anioła florencki rzeźbiarz i architekt Francesco Bandini a w 1674 roku odkupił ją od spadkobierców Bandiniego Wielki Książę Toskanii, Kosma III Medyceusz.

Pieta Badini jest niezwykle osobistym i poruszającym dziełem. W twarzy Nikodema, który podtrzymuje ciało Chrystusa od tyłu rozpoznać możemy portret Michała Anioła. Ciało Chrystusa wyraża doskonałość i piękno, a gesty Matki Boskiej wzruszają czułością i delikatnością.

Grób Michała Anioła w Santa Croce

Bazylika Santa Croce
Piazza Santa Croce 16, Florencja
Bilety: 8 euro, ulgowy 6 euro

Pieta Bandini stanąć miała na grobie artysty, niestety jej los potoczył się inaczej. Michał Anioł zmarł 18 lutego 1564 roku w Rzymie. Medyceusze wraz z bratankiem artysty, Lionardem Buonarroti, zdecydowali o zorganizowaniu pochówku w rodzinnym mieście Michała Anioła, Florencji. Lionardo wyruszył do Rzymu w celu odebrania ciała artysty i przewiezienia go do stolicy Toskanii.

Giorgio Vasari, Nagrobek Michała Anioła w Bazylice Santa Croce we Florencji, 1564-1574. Fotografia: Giovanni dall'Orto
Giorgio Vasari, Nagrobek Michała Anioła w Bazylice Santa Croce we Florencji, 1564-1574. Fotografia: Giovanni dall’Orto

Uroczystości pogrzebowe odbyły się w Bazylice Świętego Wawrzyńca, pod patronatem rodziny Książęcej Medyceuszy i były najhuczniejszym pożegnaniem artysty, jakie kiedykolwiek do tej pory zorganizowano. Ciało Michała Anioła spoczęło w Bazylice Świętego Krzyża a nagrobek upamiętniający artystę zaprojektował Giorgio Vasari. Nie mogąc umieścić na grobie Piety znajdującej się w kolekcji Bandiniego, Vasari zaprojektował sarkofag z popiersiem artysty, którego opłakują Malarstwo, Architektura i Rzeźba.

Dziś możemy zatrzymać się przy grobie artysty i podziękować mu za piękno, którym się z nami podzielił w swojej twórczości.

Agata Chrzanowska – polski przewodnik po Florencji

Jeśli chcecie wyruszyć na zwiedzanie Florencji szlakiem Michała Anioła, zapraszam do kontaktu. Będzie mi niezwykle przyjemnie odkryć życie i twórczość tego wyjątkowego artysty razem z Wami!

Bardzo chętnie oprowadzę Was także po Florencji i Toskanii opowiadając o najbardziej ikonicznych zabytkach regionu.
Jeśli interesuje Was spacer po Florencji, wizyta w Sieneńskiej katedrze lub wizyta w Pizie, skontaktujcie się ze mną! Z radością zorganizuję Wasze zwiedzanie!

polski przewodnik po Florencji, Agata Chrzanowska - Guide me Florence
polski przewodnik po Florencji, Agata Chrzanowska – Guide me Florence

Agata Chrzanowska – Guide me Florence
prywatny polski przewodnik po Florencji i Toskanii dla wszystkich miłośników sztuki i historii

Przeczytaj także

Zostaw komentarz