Orvieto czyli miasto z najpiękniejszą katedrą w Umbrii, niezwykłą studnią i tunelami biegnącymi pod centrum

Położone na płaskim szczycie wielkiego wulkanicznego wzgórza Orvieto słynie przede wszystkim z najpiękniejszej w Umbrii, budowanej przez trzy wieki, katedry. Jednak warte zobaczenia są także tunele pod centrum starego miasta oraz niezwykła studnia św. Patryka. Jej projekt na ówczesne czasy był najnowocześniejszym w świecie. Charakterystyczne dla miasta są spiralne kominy kamienic i domów, które wypuszczają dym w kształcie kółek. Orvieto to również miejsce, w którym narodziła się tradycja obchodzenia święta Bożego Ciała.

Do miasta stosunkowo łatwo dojechać. Dlatego niepotrzebna jest nawigacja czy mapy. Miasto położone jest bezpośrednio przy autostradzie A1, zwanej Autostradą Słońca i przy ważnej linii kolejowej biegnącej z Rzymu do Florencji.

Jeśli poszukujesz rzetelnych wiadomości z Włoch oraz wakacyjnych inspiracji, porad i darmowych przewodników to zapraszam Cię do obserwowania naszego konta na Instagramie.

Po zjeździe z autostrady i dokonaniu płatności za przejazd, wjeżdża się do dzielnicy Orvieto Scalo. To nowa część miasta, w której znajduje się dworzec kolejowy i autobusowy oraz dolna stacja kolejki funicolare.

Funicolare łączy nową część miasta z położonym na wzgórzu historycznym centrum, ale równie dobrze na wzgórze można wyjechać samochodem. Orvieto Scalo z punktu widzenia turystycznego raczej nie jest interesujące. Ta część miasta ma nową zabudowę i to właśnie tutaj żyje większość mieszkańców Orvieto. Są tu szkoły, sklepy, stacje paliw, nowoczesny, niedawno wybudowany szpital oraz wspomniany już dworzec.

Orvieto to miasto papieży i miasto wina

Orvieto to miasto brukowanych uliczek, średniowiecznych domów i zabytkowych kościołów. Niby miejsce jakich we Włoszech wiele, ale wyróżnia się klasą zabytków, atmosferą i widokami jakie rozpościerają się z licznych tarasów w centro storico. Tutejsza katedra jest jedną z najpiękniejszych we Włoszech, a biegnące pod miastem podziemne tunele skrywają ciekawą historię.

W XII i XIII wieku Orvieto – jako część Państwa Kościelnego – było często odwiedzane przez papieży. Przyczyniło się to do powstania katedry oraz kilku innych ważnych budynków w mieście. Był to okres najszybszego rozkwitu miasta. W tym samym czasie wokół Orvieto na większą skalę zaczęły powstawać winnice. Wino zawsze odgrywało tu dużą rolę w działalności handlowej i politycznej. Ciekawostką jest fakt, że w 1137 roku nowy kodeks ustaw „Carta del Popolo” obejmował specjalne kary za niszczenie winnic. Natomiast niedługo później wprowadzono zwolnienia podatkowe dla osób prowadzących winnice.

W 1496 r. zawarto tutaj umowę ze słynnym malarzem Pinturicchio na wykonanie fresków, płatną między innymi winem potrzebnym artyście na co dzień. Podobno w 1500 roku ze słynnym malarzem Lucą Signorellim spisano konkretną umowę na ilość spożywanego rocznie wina – około 1000 litrów.

Co warto zobaczyć w Orvieto?

Jeśli przyjeżdżasz do Orvieto pociągiem, to na górę, do zabytkowej części, możesz wyjechać kolejką. Jeśli jedziesz samochodem, proponuję Ci wyjechać krętą i malowniczą drogą do centrum i zaparkować niedaleko katedry, na Piazza Marconi. Ten parking nie leży w strefie ZTL, ale jest w samym sercu miasta. W nawigacji wprowadź adres: Piazza Marconi 4, 05018 Orvieto.

Katedra w Orvieto najważniejszym zabytkiem miasta

Po wejściu do historycznej części Orvieto, turyści swoje pierwsze kroki kierują zazwyczaj w stronę słynnej katedry. Przepiękna Duomo jest wizytówką miasta i najpiękniejszą świątynią w całej Umbrii. Począwszy od 1290 r. budowano ją przez 300 lat. Przez ten czas projekt wielokrotnie ewoluował – od romańskiego do gotyckiego. Przy budowie pracowało około 350 architektów, malarzy, twórców mozaik i rzeźbiarzy. Bogato zdobiona fasada zdecydowanie wyróżnia się na tle skromnych i surowych bocznych ścian kościoła. Mozaiki i płaskorzeźby znajdujące się na fasadzie powstały w większości w XIV wieku.

Część źródeł donosi, że w 1263 roku podczas procesji w pobliżu jeziora Bolsena (niedaleko stąd), z trzymanej przez duchownego hostii popłynęła krew. Na pamiątkę tego wydarzenia rozpoczęto budowę katedry w Orvieto, a w kalendarzu świąt chrześcijańskich pojawiło się Boże Ciało. Jednak inne włoskie opracowania wykluczają tę teorię. Według nich katedra powstała, aby zastąpić dwa zniszczone kościoły, które wcześniej znajdowały się na głównym placu Orvieto.

W 2014 roku katedra była centrum Nadzwyczajnego Jubileuszu ogłoszonego na 750. rocznicę cudu eucharystycznego w Bolsenie i ustanowionego w związku z tym święta Bożego Ciała.

Po wejściu do środka wnętrze katedry robi wrażenie swoją wielkością. Panuje tu przyjmeny chłód i półmrok. Wewnątrz kościoła w Cappella del Corporale znajdują się freski autorstwa Ugolino di Prete Ilario, które powstały pomiędzy 1357 a 1364 r. i przedstawiają sceny biblijne. To właśnie w tej kaplicy przechowywane są relikwie z cudu nad jeziorem Bolsena sprzed ponad 750 lat.

Warto też zobaczyć drugą kaplicę znajdują się w katedrze, czyli San Brizio. Ściany pokryte są tam freskami autorstwa Luca Signorelli, które zostały namalowane w latach 1499 – 1504.

Porada praktyczna: bilet wstępu do katedry kosztuje 5 euro. Dzieci do 10 roku życia wchodzą za darmo. Nie jest wymagana wcześniejsza rezerwacja.

Piazza del Duomo

Po wyjściu z katedry warto posiedzieć na Piazza del Duomo – są tu kawiarniane stoliki i dobre lody w Gelateria Il Gelato Di Pasqualetti (z tyłu, po lewej stronie, stojąc przodem do katedry). Do produkcji lodów używają tam sycylijskich, kandyzowanych owoców, cytryn z Sorrento i orzechów z Toskanii. Warto spróbować czekolady z pomarańczą (cioccolato all’arancio), kremu cytrynowego (crema di limone) i tutejszego specjału czyli la crema pasqualetti, do którego dodawane jest Vin Santo.

Tuż obok popularnej lodziarni znajduje się Enoteca al Duomo czyli najlepsze na placu miejsce na kieliszek lokalnego wina i lekką przekąskę.

Uliczki historycznego centrum Orvieto

Stojąc przodem do katedry, po lewej stronie zauważysz deptak. To Via del Duomo – główna ulica spacerowa starej części Orvieto. Znajdują się przy niej bary, restauracje, sklepy z pamiątkami i lokalnymi produktami, ale też antykwariaty, eleganckie butiki i sieciowe sklepy z odzieżą. Na wąskiej, kameralnej uliczce zazwyczaj przewijają się tłumy ludzi.

Całe historyczne centrum warte jest spaceru. Idąc Via del Duomo po chwili dojdziesz do Torre del Moro, na której znajduje się zegar. Wieża stoi w samym sercu miasta i znajduje się w miejscu, w którym łączą się cztery dzielnice i najważniejsze ulice historycznego centrum: Corso Cavour, Via della Costituente i Via del Duomo.

Piazza della Republica

Przy wieży Torre del Moro skręć w lewo w Corso Cavour. Po chwili dojedziesz do Piazza della Republica. To niewielki, historyczny plac z zabytkowym kościołem Sant’Andrea e Bartolomeo. Przy placu znajduje się także Palazzo Comunale, będący siedzibą lokalnych władz. Budynek pierwotnie wzniesiono w XII wieku, ale około 1600 roku miała miejsce jego ostatnia znacząca przebudowa.

Taras widokowy przy Piazza San Giovanni

Z Piazza della Republica warto przespacerować się 300 m dalej na pobliski taras widokowy, z którego roztacza się panoramiczny widok na Umbrię. Takich punktów widokowych w położonym na wzgórzu mieście jest co najmniej kilka, ale ten jest jednym z naszych dwóch ulubionych.

Z Piazza della Republica kieruj się uliczką Via Loggia dei Mercanti. Na jej końcu skręć w prawo i od razu na rozdrożu w lewo. Dojdziesz w ten sposób do Piazza San Giovanni, gdzie pomiędzy dwoma niewielkimi kościołami znajduje się punkt widokowy. Możesz stamtąd podziwiać panoramę taką, jak na zdjęciu powyżej. Widać rozsiane po pagórkach domy, do których prowadzą szutrowe aleje otoczone cyprysami.

Taras widokowy przy pomniku Monumento ai Caduti

Drugi godny polecenia punkt widokowy znajduje się po przeciwległej stronie historycznego centrum, tuż obok pomnika Monumento ai Caduti i jednocześnie przy Via Postierla. Widać stąd Orvieto Scalo, Autostradę Słońca i linię kolejową Florencja – Rzym. Przy tym punkcie widokowym znajduje się centrum komunikacyjne starej części Orvieto. To tutaj jest górna stacja kolejki Funicolare di Orvieto oraz przystanki autobusów komunikacji miejskiej. Tuż obok znajduje się też park, a w nim zejście do studni św. Patryka.

Studnia św. Patryka

Pozzo di San Patrizio, czyli studnia św. Patryka, to jeden z najciekawszych zabytków Orvieto, ale często pomijany, ponieważ znajduje się w większej odległości od katedry. Ta cylindryczna studnia znajduje się w zachodniej części miasta, w pobliżu górnej stacji kolejki Funicolare.

Została wybudowana w 1527 r. – na polecenie ówczesnego papieża Klemensa VII – by zapewnić miastu wodę w przypadku oblężenia. Studnia została zaprojektowana tak, aby do jej wnętrza po wodę mogły schodzić osły, jednocześnie nie mijając się z osłami, które wychodziły już z wodą na górę. Dlatego zaprojektowano dwie klatki schodowe, biegnące spiralnie obok siebie, co na owe czasy było wielkim wyzwaniem inżynieryjnym.

Studnia ma 58 m głębokości, a na sam dół schodzi się po 248 stopniach.

Porada praktyczna: zwiedzanie studni jest płatne. Bilet wstępu kosztuje 5 euro, nie jest wymagana wcześniejsza rezerwacja. Studenci, a także seniorzy powyżej 65 roku życia mogą skorzystać z ulgowego biletu za 3,50 euro. Dzieci do 6 roku życia wchodzą bezpłatnie.

Podziemne tunele w Orvieto

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednej atrakcji miasta, która jednak dostępna jest tylko z przewodnikiem. Chodzi o podziemne tunele biegnące pod miastem.

Na przeciwko katedry w Orvieto, przy Piazza Duomo 23, znajduje się biuro turystyczne, w którym można zapisać się na wycieczkę po podziemiach miasta. Tunele i schrony były budowane na polecenie papieża i bogatych mieszkańców na wypadek oblężenia miasta. Ponadto kamień wydobywany z podziemi służył do budowy kolejnych budynków w mieście.

Przez kilkaset lat w wulkanicznej skale pod Orvieto wykuto kilometry tajnych korytarzy. Z czasem tunele połączono w jeden olbrzymi system pozwalający ukryć się przed wrogiem i przetrwać do nadejścia pomocy.

Ponadto w Orvieto znajdowały się prawdopodobnie jedyne na świecie podziemne hodowle gołębi. Ptaki wylatywały na zewnątrz specjalnie zbudowanymi kamiennymi kominami, a potem wracały.

Porada praktyczna: bilet na zwiedzanie podziemi z przewodnikiem kosztuje 7 euro. Poranne zwiedzanie odbywa się pomiędzy 11:00, a 12:15. Popołudniowe zwiedzanie od 16:00 do 17:15.

Punkt z panoramicznym widokiem na Orvieto

Na trasie SR71, czyli przy drodze wyjazdowej z Orvieto w kierunku jeziora Bolsena znajduje się punkt widokowy, z którego podziwiać można panoramę miasta. Jest tu także parking więc można się zatrzymać, żeby spokojnie zrobić pamiątkowe zdjęcia.

W mapach google to miejsce jest oznaczone jako Terrazza Farnese Belvedere di Orvieto ponieważ znajduje się tu także pizzeria. Tutejsza pizza zbiera świetne opinie więc to także dobre miejsce na kolację po zwiedzaniu miasta.

Orvieto – położenie i komunikacja

Orvieto jest dobrze skomunikowane z całym krajem, ponieważ miasto położone jest przy „Autostradzie Słońca” łączącej Florencję z Rzymem (z autostrady jest zjazd do miasta). Jednocześnie przez Orvieto przebiega strategiczna linia kolejowa łącząca Rzym z północą kraju, w tym linia włoskich kolei dużych prędkości. Z Orvieto Scalo do centro storico (starego miasta) można dostać się kolejką linową (Funicolare) lub samochodem krętą drogą, z której roztacza się piękny widok.

Orvieto usytuowane jest na szczycie wulkanicznego wzgórza. Niektóre domy zbudowane są wprost nad skarpą, a różnice poziomów sięgają 300 metrów. Miało to duże znaczenie biorąc pod uwagę historyczne wojny między miastami. Orvieto było niezwykle trudne do zdobycia, a wulkaniczne skarpy stwarzały naturalny mur obronny. Być może z tego powodu miasto upodobali sobie kolejni papieże, którzy przyjeżdżali tutaj na wakacje.

Jeśli planujesz wakacje w Umbrii, to koniecznie zobacz mój przewodnik po regionie:

• Umbria – średniowieczne miasta, jeziora i wodospad. Co zobaczyć? Przewodnik po naszym ulubionym regionie Włoch

Parking w Orvieto

Samochodem do Orvieto najlepiej dojechać płatną autostradą A1 łączącą Rzym z Florencją. Z „Autostrady Słońca” istnieje bezpośredni zjazd do miasta. Najpierw przejeżdża się przez Orvieto Scalo, a następnie wyjeżdża się na wzgórze, na którym leży historyczne centrum.

Na górze są miejskie parkingi, w tym wybudowany w ostatnich latach duży dwupoziomowy parking. Wszystkie miejsca parkingowe są płatne – informują o tym znaki lub niebieski kolor linii oznaczającej miejsce parkingowe.

Polecam Ci te trzy parkingi w centrum:

• Piazza Marconi 4, 05018 Orvieto – niewielki parking na tyłach katedry. W samym centrum, ale poza strefą ZTL (na zdjęciu powyżej). Zazwyczaj udawało nam się znaleźć tutaj wolne miejsce.
• Jeśli nie uda Ci się zaparkować na powyższym parkingu, to jedź wzdłuż ulicy Via Cesare Nebbia – tam znajdują się kolejne miejsca parkingowe.
• Parcheggio Orvieto Campo della Fiera Percorso Meccanizzato, Piazza de’ Ranieri 8, 05018 Orvieto – duży, dwupoziomowy parking, położony poniżej historycznego centrum. Łatwy dojazd samochodem, dużo miejsc, a z parkingu do centrum wyjeżdża się ruchomymi schodami.

Jak dojechać do Orvieto pociągiem i funicolare?

Jeśli zdecydujesz się na przyjazd do Orvieto pociągiem, nie będziesz mieć problemu ze znalezieniem dogodnego połączenia. Orvieto usytuowane jest przy kluczowej włoskiej linii kolejowej łączącej Rzym z północą kraju. Zatrzymuje się tutaj bardzo dużo pociągów regionalnych i pospiesznych.

Porada praktyczna: rozkład jazdy pociągów sprawdź na oficjalnej stronie włoskich kolei https://www.trenitalia.com/

Następnie naprzeciwko dworca kolejowego w Orvieto znajduje się dolna stacja kolejki, która wyjeżdża do położonego na wzgórzu historycznego centrum – Funicolare di Orvieto. Wybudowana – a w zasadzie odbudowana – w 1990 r. kolejka pokonuje długość 580 m w jedną stronę i przewozi pasażerów 157 m wzwyż.

W dni powszednie kolejka odjeżdża co 10 minut od godziny 7:15 do 20:30. W święta wagonik odjeżdża co 15 minut w godzinach od 8:00 do 20:30. Bilet na przejazd kosztuje 1,30 euro (dane z 2023 r.).

Zwiedzanie Orvieto można połączyć z wycieczką do pobliskiego Civita di Bagnoregio. My byliśmy tam samochodem, ale pomiędzy miastami jeżdżą także autobusy.

Miło mi, że dotarłeś lub dotarłaś do końca tego przewodnika. Jeśli artykuł okazał się pomocny, zostaw proszę komentarz u dołu.

• Masz pytania? Napisz w komentarzach poniżej. Otrzymam powiadomienie i odpowiem Ci niezwłocznie.
• Będzie nam miło, jeśli dołączysz do 40 000 osób, które obserwują nasze konto na instagramie.
• Prowadzimy też największy w Polsce włoski profil bloga na Facebooku, który zgromadził 107 000 obserwatorów.
• Zapraszamy również na największą Facebookową Grupę miłośników Włoch, która liczy ponad 70 000 Członków. Tam porad udzielają także Czytelnicy!