Czy istnieje książka o Włochach, o kraju, ale przede wszystkim o społeczeństwie, która może zaskoczyć i bardzo zaciekawić kogoś, kto do Italii podróżuje od kilkunastu lat? Okazuje się, że tak. W trakcie naszego pobytu w Umbrii w kilka dni pochłonęliśmy książkę „Włosi” Johna Hoopera. Jest intrygująca, wciągająca, pełna faktów i konkretów. To szczere spojrzenie na współczesne Włochy, sporo w nim odniesień do historii, która pozwala lepiej zrozumieć ten kraj, włoską kulturę, system prawny, politykę i życie. Nie jest to spojrzenie bezkrytyczne. Włochy – jak wiadomo – nie potrzebują przecież dodatkowej reklamy.
Jeśli jeszcze nie mieliście okazji przeczytać „Włochów”, to bardzo Wam tę lekturę polecamy. Książka swoją premierę miała już w 2015 r. i szybko stała się bestsellerem w Europie i Stanach Zjednoczonych. Tego lata w Polsce do księgarń trafiło drugie wydanie i znów niemal natychmiast zniknęło z półek księgarń w całym kraju. Dziś, 25 sierpnia, ma się pojawić kolejny dodruk. To dobry moment, aby napisać kilka zdań o tej książce i o tym dlaczego kolejny raz to właśnie cudzoziemiec najlepiej opisuje Włochów.
„Jesteśmy produktami przeszłości i wciąż w niej żyjemy”
Ten nagłówek to jeden z cytatów, który pojawia się w książce i trafnie obrazuje współczesne włoskie społeczeństwo. John Hooper jako wstępu do poszczególnych rozdziałów używa podobnych cytatów opisujących włoski naród. Te krótkie zdania mają czytelnikowi służyć jako wprowadzenie do dalszych przemyśleń.
Noi siamo prodotto del passato e viviamo immersi nel passato.
Benedetto Croce, La storia come pensiero e come azione, 1938 r.
Jesteśmy produktami przeszłości i wciąż w niej żyjemy.
O czym właściwie jest ta książka? To opowieść o Włochach, jako o narodzie, a każdy rozdział porusza inną kwestię. To historia społeczna Włoch od czasu Risorgimento, ale historii jest tam tylko tyle, na ile to niezbędne żeby wyjaśnić kontekst i dzisiejszą sytuację. Opowieść „Włosi” skupia się przede wszystkim na teraźniejszości. Poznajemy dzisiejsze Włochy ze wszystkimi ich urokami, wadami, sprzecznościami i mniemaniem o sobie. Po ponad 300 stronach solidnej lektury wciąż nie mam pojęcia, czy autor Włochy kocha, czy może ma ich serdecznie dosyć. W sumie to nieistotne.
Włochy pod rządami Borgiów – wojna, przelew krwi i kłębowisko intryg, a wyprodukowali renesans, Leonarda i Michała Anioła. A Szwajcaria? Pięćset lat pokoju i demokracji i co wymyślili? Zegar z kukułką.
Harry Lime w „Trzecim człowieku” (1949, reż. Carol Reed)
Po przeczytaniu książki dowiadujemy się, że Włosi żyją chwałą dawnej wielkości, dawnych zwycięstw i dominacji, wciąż licząc na to, że bez większego wysiłku wrócą dobre czasy. To w praktyce powoduje, że są skazani na zagładę, ponieważ nie mogą wiecznie patrzeć wstecz. Włochy – jako kraj – są czarujące i skorumpowane. Są wspaniałym miejscem do życia i jednocześnie są chaotyczne. A sami Włosi? Sprytni, egoistyczni, kochają sport i dobrą kuchnię, są wrażliwi, rodzinni, bywają romantyczni, a do tego są bardzo przesądni.
John Hooper pisze też o tym, że Włosi są świetnymi aktorami. Pod maską dumy ukrywają swoje kompleksy. W tym miejscu od razu przypomniała mi się książką „Włosi. Życie to teatr” autorstwa Macieja A. Brzozowskiego. Każdy Włoch odgrywa rolę swojego życia.
Fascynacja Włochami, ale absolutnie nie bezkrytyczna
Książka zaczyna się od ekspresowej podróży po włoskich regionach, która od razu sporo wyjaśnia. Jak – stosunkowo niedawno, ponieważ w 1861 r. – doszło do zjednoczenia Włoch i jakie znaczenie geografia miała dla ukształtowania się społeczeństwa? Okazuje się, że w XIX w. geografia miała ogromne znaczenie. Na północy kraju znajdują się wysokie Alpy, a przez środek kraju przebiegają Apeniny. W świecie bez autostrad i rozwiniętej kolei stanowiło to barierę trudną do pokonania. Do tego 10 proc. Włochów żyje na wyspach i od pozostałych odcięci są przez morze. Dlatego ludzie teoretycznie mieszkający blisko siebie, mają tak różną kulturę, zachowania, poglądy czy kuchnię.
Patrioci, którzy walczyli o niepodległość narodową we włoskim Risorgimento, pochodzili głównie z północy kraju. Połączenie ze „skorumpowanym” południem była równoznaczne z „pójściem do łóżka z kimś z ospą”.
Bardzo ciekawy jest też rozdział poświęcony włoskiej mafii, na temat której powstało wiele stereotypów i wyobrażeń. Pod pewnymi względami mafia, ze swoją lokalną potęgą i lojalnością klanową, jest groteskową parodią śródziemnomorskiego życia rodzinnego. Rywalizujące klany zyskują oczywiście na sile, więc rodziny muszą być duże, kobiety muszą być silne, a dzieci najlepiej jakby od razu były mężczyznami. Jednak całość nie jest tak zabawna jak mogłoby się wydawać. Autor opisuje też zamachy na reporterów, sędziów czy policjantów, które – szczególnie na Sycylii – nasiliły się po 1980 r.
W książce bardzo ciekawe są też odniesienia do Silvio Berlusconiego, który – według autora – zdominował Włochy podobnie jak Mussolini. Berlusconi w trakcie swoich rządów wykorzystywał swoją prywatną telewizję do szerzenia propagandy w programach informacyjnych i publicystycznych, przy okazji oferując rozrywkę niskich lotów (kobiece biusty, piłkę nożną i teleturnieje).
„Włosi” – czego dowiesz się z tej książki?
Dużo tu było zachwytów, ale teraz kilka konkretów. Czego między innymi dowiesz się z tej książki?
- Skąd się wzięli ludzie, którzy dziś tworzą włoski naród? Dlaczego – żyjąc w sąsiednich regionach – tak wiele ich różni?
- Dlaczego rozbudowany system prawny Włoch sparaliżował gospodarkę przez ostatnich 60 lat?
- Dlaczego wpływ Silvio Berlusconiego na dzisiejsze Włochy jest większy niż pozornie mogłoby się wydawać?
- Dlaczego Włosi uwielbiają chodzić w okularach przeciwsłonecznych?
- Czy to możliwe, że naród, który wydał na świat tak wielu artystów i wynalazców, jest dziś sceptyczny jeśli chodzi o nowe technologie lub nowe smaki?
- Dlaczego Włosi mają tak wiele rodzajów sił porządkowych i czy to naprawdę przynosi efekt?
- Jak jak to jest możliwe, że naród, który zrodził renesans i wielu światowej klasy artystów, mógł stworzyć również mafię?
- Dlaczego Włosi mają tak duży szacunek dla papieża, a jednocześnie cechuje ich bardzo swobodne podejście do zasad głoszonych przez Kościół katolicki?
Kim jest autor?
Autorem książki jest brytyjski dziennikarz John Hooper urodzony w 1950 r. w Londynie. Był włoskim korespondentem „The Economist”, ale regularnie publikuje także w opiniotwórczych „The Observer” i „The Guardian”. Przez 15 lat mieszkał w Rzymie.
Na Włochy ma ciekawe spojrzenie. Z jednej strony był uczestnikiem lub obserwatorem wielu z opisywanych wydarzeń. Z drugiej strony jest jednak Brytyjczykiem, ma całkiem inną mentalność, rodowód i doświadczenia. Opisuje więc Włochy z perspektywy kogoś, kto Włochem nie jest, ale zdążył ten kraj całkiem nieźle poznać.
Gdzie można kupić książkę „Włosi”?
Nie jest to książka, którą pochłania się w krótkim czasie. To lektura, która wymaga nieco wysiłku i przemyślenia. Skierowana do tych, którzy chcą lepiej poznać współczesne Włochy. Książka przedstawia perspektywę dziennikarza, socjologa, ale absolutnie nie jest to kolejny przewodnik ani ckliwa opowieść o wyidealizowanej Italii. Jest tu trochę historii (ale nie więcej niż to konieczne), sporo polityki, międzyludzkich relacji, problemów prawnych i gospodarczych współczesnych Włoch. John Hooper pisze też o kościele, seksie, sporcie, kuchni, przesądach i zwyczajach. „Włosi” to po prostu kompendium wiedzy o współczesnej Italii.
Książka ukazała się w Polsce nakładem Wydawnictwa W.A.B.
„Włosi” autorstwa Johna Hooper’a są dostępni na stronie Wydawnictwa W.A.B.
Książkę możesz też kupić w stacjonarnych salonach Empik w całej Polsce lub przez internet.
Materiał powstał we współpracy z Wydawnictwem W.A.B.
Miło mi, że dotarłeś lub dotarłaś do końca tego przewodnika. Jeśli artykuł okazał się pomocny, zostaw proszę komentarz u dołu.
- Masz pytania? Napisz w komentarzach poniżej. Otrzymam powiadomienie i odpowiem Ci niezwłocznie.
- Będzie nam miło, jeśli dołączysz do 46 000 osób, które obserwują nasze konto na instagramie.
- Prowadzimy też największy w Polsce włoski profil bloga na Facebooku, który zgromadził 114 000 obserwatorów.
- Zapraszamy również na największą Facebookową Grupę miłośników Włoch, która liczy ponad 80 000 Członków. Tam porad udzielają także Czytelnicy!
