Bernina Express – panoramiczny pociąg z Włoch do Szwajcarii. Czy warto, ile kosztuje i jak zaplanować wycieczkę?

Latem wybraliśmy się do włoskojęzycznej części Szwajcarii. Naszym marzeniem była podróż słynnym pociągiem Bernina Express, który łączy szwajcarski Chur i Sankt Moritz z włoskim Tirano. Panoramiczny Bernina Express przemierza najbardziej spektakularną linię kolejową w Alpach. Wagony wąskotorowej Kolei Retyckiej „wdrapują się” na wysokość 2253 m n.p.m., gdzie przez ogromne okna można podziwiać lodowiec Morteratsch. Z tej wysokości zabytkowymi wiaduktami i tunelami pociąg zjeżdża w dół, dojeżdżając do stacji końcowej we włoskim Tirano, na wysokości 429 m n.p.m.

Czy bilet na pociąg Bernina Express jest wart swojej ceny? Jak zorganizować podróż niezależnie od tego, czy chcesz wyjechać z włoskiego Tirano, ze szwajcarskiego Chur, czy tak jak my z Sankt Moritz?

Zapraszam Cię na relację z podróży Bernina Expressem, a w niej nasze wrażenia i porady praktyczne – wszystko to, o czym warto wiedzieć przed wyjazdem. Przygotowując się do podróży w internecie nie znaleźliśmy odpowiedzi na wiele pytań. Natrafiliśmy za to na relacje, w których Bernina Express mylony jest z pociągiem regionalnym, który jeździ tą samą trasą.

Piszemy też o tym, czym się różnią te dwa pociągi. Dla porównania w jedną stronę wybraliśmy podróż ekspresem panoramicznym, a w drugą zwykłym pociągiem regionalnym Kolei Retyckich, co też miało swoje plusy.

Szwajcarię odwiedziliśmy dzięki współpracy z Interhome, w którego apartamencie w Sankt Moritz zatrzymaliśmy się na tydzień i dzięki Switzerland Tourism, który bardzo nas wspierał organizacyjnie 🙂 W dziale Szwajcaria znajdziesz inne relacje i artykuły z naszych szwajcarskich podróży.

Dlaczego Koleje Retyckie są tak wyjątkowe?

Szwajcarskie koleje są jednym z symboli tego kraju. Wielu przyjeżdża do Szwajcarii głównie po to, aby podróżować słynnymi pociągami.

Charakterystyczne czerwone pociągi Kolei Retyckich okazały się tak punktualne, że można od nich nastawiać zegarki. Obsługa w pociągach jest grzeczna i profesjonalna, ale jednocześnie uwielbiająca tradycję – jak wtedy gdy na stacji w Alp Grüm wspólnie z konduktorem dzwoniliśmy dzwonkiem na peronie, dając sygnał do odjazdu. Wagony są zadbane i czyste, a niektóre z nich mają nawet sale zabaw! Same pociągi regionalne kursują w regularnym – zazwyczaj godzinnym – takcie, a tory kolejowe wiją się w górskim krajobrazie, w tunelach i na spektakularnych wiaduktach.

Poniżej na zdjęciu po lewej, widok z pociągu Glacier Express na słynny wiadukt Landwasser. Po tym samym wiadukcie – na odcinku pomiędzy Sankt Moritz, a Chur jeżdżą pociągi Bernina Express. Mieliśmy tam okazję jeździć obydwoma pociągami panoramicznymi. Natomiast na zdjęciu po prawej stronie pociąg regionalny z Tirano do Sankt Moritz. W drugą stronę zamiast ekspresem panoramicznym, pojechaliśmy pociągiem regionalnym, w który otwierają się okna i można zrobić lepsze zdjęcia.

Wisienką na torcie Kolei Retyckich są dwa pociągi panoramiczne: Bernina Express i Glacier Express. Pierwszy z nich pokonuje najwyżej położoną w Europę linię kolejową i łączy ze sobą lodowce z palmami, ale też dwa różne narody i dwie całkowicie różne kultury. Drugi – Glacier Express – nazywany jest najwolniejszym ekspresem Świata. Przez 8 godzin jedzie z Doliny Engadyny (w pobliżu granicy z Włochami) aż do stóp Matterhornu – najczęściej fotografowanej góry na świecie (4 478 m n.p.m.). Wróćmy jednak do Bernina Express.

Na jakiej trasie jeździ Bernina Express i ile trwa podróż?

Pociąg przemierza 55 tuneli, 196 mostów i wzniesień o nachyleniu do 70 promili.

Po włoskiej stronie podróż rozpoczyna się w przygranicznej miejscowości Tirano.

Dostępne są połączenia:

• Tirano (Włochy) → St. Moritz (Szwajcaria)
• Tirano (Włochy) → Chur (Szwajcaria)
• Sankt Moritz (Szwajcaria) → Tirano (Włochy)
• Chur (Szwajcaria) → Tirano (Włochy)

Podróż z Tirano do St. Moritz lub odwrotnie trwa około 2,5 godz. Z Tirano do Chur pociąg jedzie 4,5 godz. Czy to długo? Nie. Mimo, że podróżowaliśmy z 2 i 6 latkiem za oknami było tyle atrakcji, okazji do robienia zdjęć i podziwiania widoków, że nie mieliśmy kiedy się nudzić.

Warto wiedzieć: linia kolejowa którą pokonuje Bernina Express – na odcinku Thusis – Valposchiavo – Tirano – od 2008 r. wpisana jest na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Podróż z Bergamo do Tirano oraz hotele w Tirano

Jak już pisałem, większość Czytelników swoją podróż Bernina Expressem rozpoczyna we włoskim Tirano. Jak się tam dostać?

Jeśli przylatujesz samolotem do Bergamo z myślą o podróży Bernina Expressem, to stamtąd do Tirano możesz dojechać pociągiem włoskich kolei. Rozkład znajdziesz na https://www.trenitalia.com/ – przejazd pociągiem na tej trasie trwa niespełna 3 godziny i wymaga jednej przesiadki. Najlepiej po 3 godzinnej podróży zrobić sobie jedną noc przerwy we włoskim Tirano zanim wyruszysz w dalszą podróż pociągami po Szwajcarii.

W centrum Tirano, blisko dworca kolejowego znajdziesz kilka hoteli i apartamentów:

• Bernina Express Eco Rooms & Breakfast – stosunkowo niedrogie, czyste i ładne pokoje oraz apartamenty w sąsiedztwie dworca kolejowego Kolei Retyckich.

• Eco Rooms & Breakfast Tirano – bardzo ładny obiekt tuż przy stacji kolejowej Trenitalia i obok dworca Kolei Retyckich. Darmowe wifi, klimatyzacja, bardzo dobre śniadania.

• Hotel Bernina*** – trzygwiazdkowy hotel w sąsiedztwie dworca kolejowego. W hotelu jest restauracja z pizzerią, a rano serwowane jest śniadanie.

W dziale noclegi we Włoszech znajdziesz nasze ulubione hotele, kempingi i apartamenty w różnych częściach Włoch.

Warto wiedzieć: w Tirano obok siebie znajdują się dwa dworce kolejowe. Jeden z nich należy do Trenitalia (połączenia do Lecco i Mediolanu), a drugi do Kolei Retyckich (połączenia do Szwajcarii).

Dodatkowo pomiędzy Tirano, a jeziorem Lugano można kontynuować podróż specjalnym, czerwonym Bernina Express Busem. Autokar ma tylko dwa połączenia w ciągu dnia. Autobus na swojej trasie mija słynne winnice włoskiego regionu Valtellina, a później jedzie wzdłuż zachodniego brzegu jeziora Como, aby na końcu dojechać do położonego tuż za granicą włosko-szwajcarską Lugano.

Bernina Express to pociąg klasy premium

Nie chodzi tylko o panoramiczne okna i charakterystyczne czerwone kolory, które świetnie się komponują z bielą lodowca Morteratsch i intensywną zielenią łąk na przełęczy Bernina Pass 🙂 Na pokładzie pociągu można zamówić lokalne przekąski, butelkę wina, kupić okolicznościowe gadżety związane z ekspresem, a personel mówi w trzech językach: angielskim, włoskim i niemieckim. Sprawdziliśmy to osobiście. Nie znając ani słowa po niemiecku (a w tym języku mówiła większość pasażerów), bez problemu dogadywaliśmy się z konduktorem po włosku.

W trakcie podróży w wagonach funkcjonuje audio-przewodnik. W kluczowych momentach podróży z głośników emitowany jest komunikat w jakim punkcie znajduje się pociąg i co ciekawego zobaczymy za chwilę. Te komunikaty także podawane są w trzech językach.

Pierwsza i druga klasa w Bernina Express

Bernina Express to nie jest typowy ekspres. A przynajmniej nie taki, który kojarzy się z dużą prędkością i małą ilością przystanków. Chluba Kolei Retyckich jedzie stosunkowo wolno, ale trzeba to wybaczyć – pociąg wspina się przecież na najwyżej położoną linię kolejową w Europie, a przy tym nie korzysta z zębatek czy lin, jedzie więc przez cały czas jak tradycyjny pociąg znany z polskich torów. Trzeba rozsiąść się wygodnie w skórzanym fotelu i podziwiać jedyne w swoim rodzaju widoki.

Podróżowaliśmy wagonem 1-klasy, w którym mimo piątkowego poranka i postpandemicznej rzeczywistości był niemal komplet pasażerów. W 1-klasie są wygodne, skórzane fotele ustawione w systemie 2+1. Jest oczywiście klimatyzacja i wifi, a sam pociąg jest bardzo cichy. Odnosiliśmy wrażenie, że w całym wagonie najgłośniejsze są nasze dzieci 🙂

W pociągu daje się wyczuć, że to miejsce nieco luksusowe, a w pełni szklane, panoramiczne okna podkreślają wyjątkowość wagonów Bernina Express. Jednak bilety w 1-klasie są prawie dwukrotnie droższe niż 2-klasa. Sprawdziłem jak wyglądają wagony 2-klasy. Główna różnica to układ foteli – w 2-klasie to 2+2. Fotele są więc nieco węższe, nie są obszyte skórą, a miejsca do przejścia korytarzem jest mniej. Poza tym bez istotnych różnic, a panoramiczne okna były dokładnie takie same jak w droższych wagonach.

Opis trasy Bernina Express

Odcinek Chur – Sankt Moritz

Wyjeżdżając ze szwajcarskiego Chur w Gryzonii Bernina Express najpierw pokonuję wybudowaną w latach 1898-1904 linię kolejową Albula. Po drodze pociąg przejeżdża przez charakterystyczny wiadukt Landwasser (1048 m n.p.m.). Przed stacją Bergün/Bravuogn pociąg wjeżdża do tzw. tunelu spiralnego. Dzięki wielu spiralom skład Bernina Express – bez użycia zębatki – pokonuje różnice wysokości 400 m przy odległości poziomej zaledwie 5 km. Następnie pociąg wjeżdża do tunelu Albula o długości prawie 6 km. Tunel znajduje się na wysokości 1820 m n.p.m. i został otwarty dla ruchu w 1903 r.

Odcinek Sankt Moritz – Tirano

Kolejny odcinek trasy jest już wspólny niezależnie od tego czy do Tirano jedziesz z Chur, czy z St. Moritz. Pociąg mija stację Pontresina (1774 m n.p.m.), a następnie wspina się na przełęcz Bernina (Berninapass). Wkrótce potem widoczny jest lodowiec Morteratsch (1 896 m n.p.m.) i najwyższy szczyt Alp Wschodnich, Piz Bernina (4 093 n.p.m.). Najwyżej położona stacja – Ospizio Bernina – znajduje się na wysokości 2253 m n.p.m. nad tzw. Białym Jeziorem (Lago Bianco).

W trakcie naszej podróży Bernina Express na stacji Alp Grüm (2 091 m n.p.m.) zatrzymał się na niespełna kwadrans. To był czas, kiedy mogliśmy wyjść z pociągu i zrobić pamiątkowe zdjęcia. Przed samym odjazdem konduktor zaproponował nam, aby dzieci pociągnęły za sznurek dzwonka, dając sygnał do odjazdu.

Od tego miejsca pociąg zjeżdża sukcesywnie w dół po wielu zakrętach i wiaduktach. Tuż przed przekroczeniem włoskiej granicy pociąg jedzie wzdłuż brzegu jeziora Lago di Poschiavo, a następnie ulicami miasta wjeżdża do włoskiego Tirano (429 m n.p.m.). Szyny ułożone są na ulicy, więc w momencie wjazdu do miasta ruch na drodze zostaje wstrzymany. Turyści – zarówno ci w pociągu, jak i ci, którzy pieszo zwiedzają Tirano – robią wtedy pamiątkowe zdjęcia. To rzadki widok, że czerwony pociąg mknie ulicami miasta 😉

Ile kosztują bilety na Bernina Express?

Zanim podam Ci konkretne ceny obowiązujące w 2021 r. kilka istotnych informacji:

1. Na ekspresy w Szwajcarii konieczne jest wykupienie normalnego biletu na przejazd (takiego jak na zwykły pociąg) + miejscówki.
2. Miejscówka jest na konkretne połączenie z konkretną godziną odjazdu. Nie możesz się zatem spóźnić, a szwajcarskie koleje odjeżdżają punktualnie co do minuty.
3. Ceny miejscówek nieznacznie różnią się w zależności od sezonu.
4. Bardzo duża różnica w cenie występuje pomiędzy biletem na sam przejazd pociągiem między 1-klasą, a 2-klasą.
5. Możesz też – tak jak my – wykupić całodzienny bilet na wszystkie połączenia Kolei Retyckich. Wówczas na Bernina Express wystarczy dokupić tylko miejscówkę. 1-dniowy travel pass w 1-klasie kosztuje 127 CHF, a w 2-klasie 75 CHF.

Przykładowe ceny biletów na Bernina Express

Poniższe ceny dotyczą 2023 r. Jeśli będziesz czytać ten artykuł za jakiś czas, pamiętaj, że w Szwajcarii inflacja jest na minimalnym poziomie. Nie spodziewaj się zatem radykalnych podwyżek, czy różnic w cenach. Poniżej ceny za bilet w jedną stronę:

Poza biletem na pociąg należy dokupić miejscówkę na ekspress:

Dodatkowe informacje:

• Dzieci do 6 roku życia nie zajmujące miejsca siedzącego podróżują bezpłatnie.
• Dzieci do 6 roku życia zajmujące własne miejsce płacą połowę standardowej taryfy za bilet. Dopłatę za rezerwację miejsca należy uiścić w całości.
• Dzieci w wieku od 6 do 12 lat płacą połowę standardowej taryfy za bilet. Dopłatę za rezerwację miejsca należy uiścić w całości.

Porada praktyczna: jeśli masz ograniczony budżet, to wybierz podróż Bernina Expressem w jedną stronę, a wróć zwykłym pociągiem regionalnym. Jeśli w pociągu regionalnym wybierzesz wagon starszego typu, to możesz w nim otworzyć okno i zrobić lepsze zdjęcia niż przez panoramiczne – ale nie otwierające się – okna Bernina Expressu.

Gdzie kupić bilety na Bernina Express?

Bilet na Bernina Express możesz kupić:

• Bezpośrednio przed podróżą w kasie na dworcu. Na przykład na dworcu Kolei Retyckich we włoskim Tirano albo na dworcach po szwajcarskiej stronie w St. Moritz lub Chur.
• Jeśli zależy Ci na konkretnym połączeniu i wcześniejszym zaplanowaniu podróży, to lepiej kupić bilet odpowiednio wcześniej przez internet na oficjalnej stronie Kolei Retyckich: https://www.rhb.ch/en/home

Kupując bilet na stronie Kolei Retyckich najpierw należy podać:

1. Stację początkową (w przypadku podróży z Włoch wybierz Tirano).
2. Stację końcową (na przykład St. Moritz albo Chur aby pokonać całą trasę).
3. Datę podróży.
4. Zaznacz czy chcesz kupić bilet w jedną stronę czy w obie strony (ekspresem panoramicznym możesz pojechać w jedną stronę, a wrócić zwykłym pociągiem regionalnym).
5. Wybierz klasę wagonu (1 lub 2 klasa – szczegóły na temat różnic znajdziesz w tekście powyżej)
6. Po przejściu dalej zobaczysz cenę za bilet. Następnie w polu u dołu wybierz liczbę miejscówek, które chcesz wykupić (miejscówki są obowiązkowe). Na pasku po prawej stronie będzie widoczna dopłata za miejscówkę.
7. Przed wyborem miejsc dostępny będzie wybór godziny odjazdu.
8. Na grafice poniżej można zaznaczyć wagon i konkretne miejsca, które chcesz zarezerwować (na przykład tak, żeby wszyscy z rodziny siedzieli obok siebie).
9. Analogicznie – jeśli Cię to dotyczy – należy wybrać godzinę odjazdu i miejscówki dla biletu powrotnego i przejść dalej.
10. W kolejnym kroku podaje się dane osobowe i szczegóły płatności. Można też wybrać ewentualnie zniżki. Jeśli posiadasz Swiss Travel Pass albo – tak jak my – 1-dniowy Travel Pass, to zaznacz tam odpowiednią informację, a cena zostanie zredukowana.

Podróż Bernina Express – nasze wrażenia

Szczegóły podróży Bernina Expressem dokładnie opisałem powyżej, ale w tym miejscu pozwolę sobie na jeszcze kilka luźnych uwag:

1. Jeśli czytasz Kierunek Włochy, to prawdopodobnie podróż Bernina Expressem chcesz rozpocząć po włoskiej stronie. Nocleg możesz znaleźć w Tirano w Lombardii, zostawić tam samochód i następnie wybrać się na jednodniową wycieczkę koleją do Szwajcarii.
2. W Tirano są dwa dworce kolejowe. Jeden kolei włoskich Trenitalia, a tuż obok drugi Kolei Retyckich. Łatwo je rozróżnić.
3. Wyjeżdżając z włoskiego Tirano do Szwajcarii ładniejsze widoki są po lewej stronie i tam lepiej rezerwuj miejsce. Chociaż to bez znaczenia, ponieważ i tak pasażerowie z aparatami chodzą po całym wagonie 🙂
4. Wybór przekąsek i napojów w Bernina Express jest niewielki i wszystko jest stosunkowo drogie.
5. Różnica wysokości na trasie pociągu wynosi aż 1824 m! Nie miej więc za złe, że 61 km z Tirano do St. Moritz ekspres pokonuje w 2,5 godziny. Budowa otwartej w 1910 r. linii kolejowej na tamte czasy była cudem techniki. Bez specjalistycznego sprzętu, laserów, mierników i komputerowych symulacji zbudowano alpejskie tunele i spiralne wiadukty.
6. W przypadku Bernina Express nawet w szczycie sezonu turystycznego nie spodziewaj się dantejskich scen na dworcu i zajmowania najlepszych miejsc przy oknach. Wszyscy pasażerowie muszą mieć wykupioną miejscówkę.
7. Okna w pociągu nie otwierają się. Szyby są bardzo czyste, ale jednak załamują się na nich promienie słoneczne i nie wszystkie zdjęcia wyjdą tak idealnie.

Atrakcje, które Bernina Express mija po drodze

Wiadukt Landwasser

W dzikiej i romantycznej dolinie Albula Bernina Express przejeżdża przez słynny na całym świecie wiadukt Landwasser. To z tego miejsca najczęściej pochodzą zdjęcia panoramicznych pociągów Kolei Retyckich. Wiadukt został oddany do użytku w 1902 r. i jest lekkim łukiem. Pociąg przez wiadukt przejeżdża dość szybko i od razu wjeżdża do tunelu. Warto więc wcześniej przygotować aparat. O zbliżającym się wiadukcie dowiesz się z komunikatu głosowego w wagonie.

Ospizio Bernina

Najwyższy punkt trasy Kolei Retyckiej leży na wysokości 2253 m n.p.m. Tuż obok znajduje się Lago Bianco (Białe Jezioro).

Alp Grüm

Tutaj Berina Express zatrzymuje się na krótką przerwę. Można wyjść i zrobić pamiątkowe zdjęcia. Stacja znajduje się na wysokości 2091 m n.p.m. Z peronu widać lodowiec Palügletscher, masyw górski Bernina oraz Alpy Bergamskie i krajobrazy całego Valposchiavo! Stacja kolejowa Alp Grüm znajduje się na granicy pomiędzy niemiecko- i włoskojęzycznym regionem Szwajcarii.

Valposchiavo

Przy granicy Szwajcarii z Włochami linia kolejowa biegnie wzdłuż jeziora Lago di Poschiavo, które leży w dolinie Valposchiavo. To naturalny krajobraz przyrodniczy i miejsce często wybierane przez turystów chcących obcować z przyrodą. Wzdłuż brzegu jeziora znajduje się teren rekreacyjny i miejsca do plażowania.

Wiadukt spiralny Brusio

Na spiralnym wiadukcie Brusio pociąg zawraca o 360 stopni, jednocześnie redukując różnicę wysokości. To najbardziej charakterystyczny i najczęściej fotografowany fragment linii Bernina. Na stosunkowo krótkim odcinku pociąg pokonuje 20 m wzniesienie. Kamienny wiadukt został oddany do użytku w 1908 r. i okazał się bardzo solidną konstrukcją. Pierwszy remont przeprowadzono tutaj dopiero w 2011 r.

Pociąg regionalny jako alternatywa dla Bernina Express

Wbrew pozorom nie trzeba kupować biletu na panoramiczny Bernina Express w obie strony. Lepiej – tak jak my – w jedną stronę pojechać słynnym ekspresem, a w drugą pociągiem regionalnym. W pociągach regionalnych obowiązuje zwykły bilet na przejazd 1 lub 2-klasą. Nie dokupuje się już miejscówki.

Jeśli posiadasz Swiss Travel Pass albo 1-day Travel Pass to do regionalnego pociągu nie musisz już nic więcej dopłacać. Natomiast my mieliśmy 1-day Travel Pass w 1 klasie i zdjęcia z takiego wagonu zamieściłem poniżej. Tymczasem 2-klasa jest nieco bardziej zatłoczona i ma fotele w układzie 2+2. Tego typu kartonikowy bilet na całodniowe przejazdy należy skasować na peronie przed pierwszym wejściem do pociągu.

Pociągi regionalne jeżdżą stosunkowo często, więc opcji powrotu jest więcej. Dodatkowo czas przejazdu jest identyczny jak w Bernina Express, a wagony są czyste i klimatyzowane. Dodatkowo w starszych wagonach Kolei Retyckich otwierają się okna. Mimo, że w naszym pociągu były też nowsze wagony w składzie, celowo wybraliśmy te starsze, żeby zrobić ładniejsze zdjęcia, bez załamań światła na szybie 🙂

Zobacz też do kategorii Szwajcaria na inne wpisy.

Miło mi, że dotarłeś lub dotarłaś do końca tego przewodnika. Jeśli artykuł okazał się pomocny, zostaw proszę komentarz u dołu.

• Masz pytania? Napisz w komentarzach poniżej. Otrzymam powiadomienie i odpowiem Ci niezwłocznie.
• Będzie nam miło, jeśli dołączysz do 40 000 osób, które obserwują nasze konto na instagramie.
• Prowadzimy też największy w Polsce włoski profil bloga na Facebooku, który zgromadził 107 000 obserwatorów.
• Zapraszamy również na największą Facebookową Grupę miłośników Włoch, która liczy ponad 70 000 Członków. Tam porad udzielają także Czytelnicy!